Context 241-260

Context 241

Ιερή τρομοκρατία... εναντίον κρατικής τρομοκρατίας στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ. Οι συσχετισμοί είναι άνισοι. Η αμερικανική κυβέρνηση (και η ‘δημοκρατική αντιπολίτευση’ μαζί) υποστηρίζει τον γνωστό (από τον πόλεμο του Λιβάνου, 1982-1985) σφαγέα του παλαιστινιακού λαού Αριέλ Σαρόν και τον εξοπλισμένο σαν αστακό στρατό του. Και οι Παλαιστίνιοι απαντούν με ένα όπλο που δεν νικιέται: την κυριολεκτικώς φανατική πίστη στο δίκαιό τους. (Προφανώς, εδώ, ο Σαρόν δεν θα χαρακτηρισθεί ως ‘χασάπης’.)

      Το διεθνές περιβάλλον, αυτή την φορά, είναι εξαιρετικά ρευστό και κρίσιμο. Στον ‘άξονα του κακού’ προστίθενται νέες χώρες, υποψήφιες να δεχθούν πυρηνική επίθεση από τον ‘άξονα του καλού’, δηλαδή από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με διαρρεύσαν σχέδιο του Πενταγώνου, Ιράκ, Ιράν, Συρία, Β. Κορέα, Λιβύη, Ρωσία και Κίνα προτείνεται να αποτελέσουν ‘τον άξονα του κακού’. Το πρώτο μ’ αυτή την ηθικιστική όσο και επικίνδυνη διαίρεση του κόσμου είναι ότι δεν αφήνει κανένα περιθώριο για ένα ουδέτερο άξονα πέραν του καλού και του κακού. Το δεύτερο είναι ότι το πού θα καταταγείς δεν εξαρτάται μόνον από την καλή σου διαγωγή. Κι αν λάβουμε υπ’ όψη ότι όλο και πληθαίνουν και οι συζητήσεις για το νέο πυρηνικό δόγμα των ΗΠΑ, που θα νομιμοποιεί περιορισμένες πυρηνικές επιθέσεις, ο κόσμος πια εισέρχεται σε ένα κύκλο ανεξέλεγκτων αντιδράσεων.

      (Αλήθεια, τι να γίνεται εκείνη η ψυχή, ο Οσάμα;)

13/3/2002

Context 242

Ηνωμένα Παλαιστινιακά Εμιράτα... επιδιώκει να δημιουργήσει το Ισραήλ. Δεν είναι οι (εκ Ρωσίας) ισραηλινοί  έποικοι της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη το πρόβλημα. Τα αποθέματα νερού, που κρύβονται κάτω από τους νέους εποικισμούς, είναι. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων δεν πρέπει, κατά το Ισραήλ, να περιέλθει στον έλεγχο των Παλαιστινίων. Το Ισραήλ γνωρίζει ότι θα υπάρξει τελικώς ένα παλαιστινιακό κράτος. Επιδιώκει, όμως, να δημιουργήσει ένα κράτος αδύναμο, κατακερματισμένο σε 22 κομμάτια (τόσα προέβλεπε το σχέδιο Μπάρακ που δεν έγινε δεκτό από τους Παλαιστινίους) ή και σε περισσότερα ακόμη. Απαξιώνει, τώρα, τον ηγέτη της Παλαιστινιακής Αρχής, για να μπορέσει μετά να συνομιλήσει με τους κατά τόπους πολέμαρχους, οι οποίοι δίκην εμίρηδων θα εκπροσωπούν ο καθένας τον εαυτό του.
      Η προχθεσινή απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (και με αμερικανική ψήφο) ζητάει την δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Τι θα είναι αυτό το κράτος, όμως; Τι θα μπορεί να διαχειρίζεται αυτό το κράτος;

      (Εάν κάποιος θέλει την ειρήνη, πρέπει να δεσμευθεί σε πρακτικά ζητήματα. Ας πούμε, σε ένα γενναίο πρόγραμμα ζωής σε όλη την έκταση του νέου παλαιστινιακού κράτους. Στην Γάζα, π.χ., τα παιδιά πεθαίνουν από στοιχειώδεις ελλείψεις και οι περισσότεροι νέοι είναι άνεργοι. Οι προηγούμενες υποσχέσεις έμειναν υποσχέσεις.)      

15/3/2002

Context 243

Στην παγκόσμια ημέρα ποίησης... και στους πολλούς επώνυμους και ανώνυμους ποιητές μας αφιερούται το παρόν. (Στην Ελλάδα, που είναι ως γνωστόν η χώρα της ποίησης, οι ποιητές ατύχησαν εσχάτως.) 

      Η ποίηση, όπως ξέρουμε, συναρτάται με τις ανάπαυλες ανάμεσα στις λέξεις και με την σιωπή που ακολουθεί. Δεν υπάρχει ποίηση με άλλα ερμηνευτικά σχόλια, πλην της σιωπής. (Πράγμα που φαίνεται εύκολο, μα δεν είναι.) Στην χώρα μας χάρη και στην εύκολη αναπαραγωγή των κοινοτοπιών, οι άσκοπες λέξεις πλήθυναν την εκφορά και περιόρισαν την σιωπή σε ένα εξαιρετικά περιορισμένο χρόνο και χώρο. Τι να πρωτοπεί αυτή η σύντομη σιωπή, και τι να πρωτοερμηνέψει; (Τον βιασμό της γλώσσας - που φέρνει τον βιασμό του νοήματος - να ερμηνέψει; Την φλυαρία να καταγγείλει; Ή εκείνο το προς ευρωπαϊκή βράβευση τραγούδι ‘S.A.G.A.P.O.’;)

      Έχουμε, ευτυχώς - ας αισιοδοξούμε - τα μνημεία και τ’ αρχαία θέατρα, που πάντα μας επαναφέρουν στην τάξη του κλασικού: «Όταν, κατά το μεσημέρι, βρέθηκε στο κέντρο του αρχαίου θεάτρου... έβαλε μια απλή κραυγή... Κι απέναντι... πάνω απ’ τα κάθετα βουνά, η ηχώ αποκρίθηκε... η ελληνική ηχώ που δεν μιμείται, ούτε επαναλαμβάνει... μα συνεχίζει απλώς σ’ ένα ύψος απροσμέτρητο... την αιώνια ιαχή του διθυράμβου.» (‘Αρχαίο Θέατρο’, Γιάννης Ρίτσος 1960).

20/3/2002

              

Context 244

Ο νόμος του Λύντς... (το κοινό λυντσάρισμα δηλαδή) πρωτοεφαρμόσθηκε από ένα αμερικανό επαναστάτη, τον Τσαρλς Λύντς (1776 μ.Χ.), εναντίον των νομιμοφρόνων προς την Αγγλία Αμερικανών. Επαναστατικώ δικαίω και με απόλυτα συνοπτικές διαδικασίες (με μια άναρθρη κραυγή καταδίκης, τις περισσότερες φορές) ένας όχλος δικαστών, καταλαμβανόμενος από ιερή οργή, εκτελεί την ποινή επιπίπτων επί του θύματος. Ο πολιτισμός μας (χωρίς να υπεισέρχεται στις περισπούδαστες λεπτομέρειες περί μιας καλής ή κακής διαιτησίας – και χωρίς να μασάει τα λόγια του) έχει καταδικάσει την όλη διαδικασία του λυντσαρίσματος ως δείγμα πρωτογονισμού.

      Ως κοινός καυγατζής, ο γράφων ξέρει καλώς την συμπεριφορά της έντασης και της παροδικής παρεκτροπής. Αποκηρύσσει, όμως, μετά βδελυγμίας την ιερή οργή δειλών ανθρώπων, οι οποίοι πίσω από την ανωνυμία και την ανευθυνότητα ενός μαινόμενου όχλου υπεραναπληρώνουν το αίσθημα μειονεξίας. Δεν αναφέρομαι τόσο στον ατσαλάκωτο πρόεδρο (που στο κάτω-κάτω είναι επώνυμος). Αναφέρομαι κυρίως σ’ αυτόν που ό,τι κάνει το κάνει εκ του ασφαλούς και υπό την προστασία των πολλών, ως ένα μόριο ενός αναβράζοντος χυλού. Σ’ αυτόν που την άλλη μέρα στο γραφείο του θα συνεχίσει τις υποκλίσεις στους ανωτέρους του και την υπεροψία έναντι των κατωτέρων του.

      27/3/2002

Context 245

Ισαά, ισαάααα... αλ-λαχ (ασθενοφόρο, ασθενοφόροοοο, θεέ μου). Η παλλόμενη κραυγή του πολέμου στο ντοκουμέντο της μαχόμενης κάμερας, που καταγράφει τις εικόνες στην ματοκυλισμένη Ραμάλα. Πολέμιοι εμείς της αδιάκριτης κάμερας, η οποία εκπορνεύει το ιδιωτικό στο δημόσιο, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε την σφαίρα που σημαδεύει μια άλλη κάμερα, για να μην προλάβει να κάνει το ιδιωτικό ιστορία. Δεν θέλουν τέτοιες κάμερες οι εισβολείς. Δεν θέλουν ιστορία. Θα γράψουν μόνοι τους την ιστορία, αργότερα, αφού κάψουν και αφού ισοπεδώσουν τον αντίπαλό τους.

      Η άλλη εικόνα είναι εκείνη των σαράντα ευρωπαίων ειρηνιστών στο πλάι του δοκιμαζόμενου αρχηγού του παλαιστινιακού λαού. Κι ανάμεσά τους μια ισραηλινή νεαρή γυναίκα. Τι κουράγιο! (Πρόταση της Κ.Ε. για ένα σοβαρό Νόμπελ Ειρήνης στην γυναίκα αυτή.)

      Η άλλη εικόνα είναι εκείνη του αμερικανού προέδρου να ζητάει με στόμφο, από τηλεοράσεως, από τον αποκλεισμένο και σε συνθήκες συσκότισης παλαιστίνιο ηγέτη να καταπολεμήσει την τρομοκρατία.

      Η άλλη εικόνα είναι εκείνη του Αριέλ Σαρόν, που 20 χρόνια μετά τις (δικής του ευθύνης) σφαγές στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα (στο Νότιο Λίβανο) φαίνεται ότι ξέρει τι κάνει. 

      Η άλλη εικόνα είναι ήχος. Το βιολί του (εβραίου) Γιεχούντι Μενουχίν στο ‘Τρίτο’.       

2/4/2002

              

Context 246

Ο Αριέλ Σαρόν... δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο του Ισραήλ:

1973: Ως διοικητής τεθωρακισμένων, και ενώ ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ κλίνει υπέρ των Αράβων, κυκλώνει και αιχμαλωτίζει τις αιγυπτιακές τεθωρακισμένες δυνάμεις στο Σινά. Το Ισραήλ σώζεται.

1982: Ως υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση Μπεγκίν, αποσπά με δόλιο τρόπο την συναίνεση της Βουλής για εισβολή στον Λίβανο για εκκαθαρίσεις τριών ημερών (που έγιναν τρία χρόνια). Σφαγές παλαιστινίων στους καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα από Φαλαγγίτες, με βεβαιωμένη ευθύνη Σαρόν. (Οι τρομοκράτες δεν εκκαθαρίσθηκαν. Αντίθετα, τότε, και εκεί, γεννήθηκε η Χεζμπολάχ.)

1991: Ως υπουργός Οικισμού στην κυβέρνηση Σαμίρ, οργανώνει τους παράνομους εποικισμούς των ρωσοεβραίων στα κατεχόμενα εδάφη.

2000: Ως βουλευτής, και παρά τον χαρακτηρισμό persona non grata, επισκέπτεται την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Στην παλαιστινιακή διαδήλωση, που ακολουθεί, δολοφονείται από τον ισραηλινό στρατό ένα παλαιστίνιο παιδί. Αρχίζει η Δεύτερη Ιντιφάντα.

2001: Ως πρωθυπουργός, μια μέρα μετά την 11^η Σεπτεμβρίου στέλνει τα τανκς στα κατεχόμενα.

      (Το κόμμα του, Λικούντ, προέρχεται από το Χερούτ, που προέρχεται από το Ιργκούν, τρομοκρατική οργάνωση με εκατοντάδες φόνους δια χειρών των κατόπιν πρωθυπουργών Μπεγκίν και Σαμίρ.)

3/4/2002

Context 247

Στην Ραμάλα... δεν έχουνε ζωή. Οι εισβολείς χτυπούν τις εγκαταστάσεις του νερού, τα φαρμακεία, τα ασθενοφόρα. Δεν κόβουν το ρεύμα, επειδή ηλεκτροδοτείται από την ίδια γραμμή ένας παρακείμενος εβραϊκός οικισμός. Οι εισβολείς κτυπούν ό,τι κινείται. Συγκεντρώνουν τους άνδρες 15-60 ετών. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούν ανεξίτηλες σφραγίδες σώματος, όπως οι Ναζί. Δεν θέλουν κοντά τους δημοσιογράφους και ξένους μάρτυρες. Μοιάζει με την ‘τελική λύση’.

      Ξαφνικά ανοίγουν τα μαγαζιά για δυο ώρες. Μια κάμερα ζουμάρει σε ένα γιαούρτι. Ισραηλινή συσκευασία. Μάλλον το κάναν για να πουλήσουν τα ισραηλινά προϊόντα. Η Ραμάλα, ανήκουσα στο πολεοδομικό συγκρότημα των ευρύτερων Ιεροσολύμων, είναι καλός καταναλωτής ισραηλινών προϊόντων. Η Ραμάλα και γενικότερα τα παλαιστινιακά εδάφη δεν παράγουν δικά τους προϊόντα. Εισάγουν ισραηλινά. Οι Παλαιστίνιοι είναι η φτηνή εργασία της ισραηλινής οικονομίας. Και το εισόδημά τους το ξοδεύουν στην αγορά ισραηλινών προϊόντων. Τι θα γίνει τώρα το Ισραήλ, χωρίς την φτηνή παλαιστινιακή εργασία; Είναι κι αυτό ένας υπολογισμός στους τόσους άλλους.

      Οι εισβολείς κτυπούνε και ναούς. Κτυπούνε μαζί και την έννοια του ιερού ασύλου. Τι να υπολογίσεις και πώς να το αποτιμήσεις;

5/4/2002

Context 248

Το λάθος του κ. Σάμπρι... (διπλωματικού εκπροσώπου της Παλαιστινιακής Αρχής) στην προχθεσινή συζήτηση στην Ιόνιο Ακαδημία είναι και το λάθος της κοσμικής πτέρυγας του παλαιστινιακού αγώνα. Αρνήθηκε να πάρει θέση εναντίον των αυτόχειρων βομβιστών.

      Εσύ, κ. Σάμπρι, ορθώς κατηγορείς τους άλλους ως ναζί. Ο Σαρόν θα επιθυμούσε να εξαφανίσει κάθε παλαιστινιακή ψυχή. Αν τα ίδια αισθήματα εκδηλώνονται έναντι των τυχαίων ισραηλινών στόχων, τότε χάνεις το ηθικό πλεονέκτημα στο σοβαρό επικοινωνιακό επίπεδο. Βεβαίως, όποιος δεν έχει άμεση γνώση των απελπιστικών όρων υπό τους οποίους εδώ και μήνες διαβιούν οι Παλαιστίνιοι (ένα χαοτικό σύστημα που επιτείνει την πλήρη ανομία) είναι δύσκολο να καταλάβει το πνεύμα σου κ. Σάμπρι. Όμως, δεν μπορείς να μη πάρεις θέση έναντι του ρόλου των αραβικών ηγεσιών (κυρίως της φιλοαμερικανικής Σαουδικής Αραβίας) που δεν χρηματοδοτούν εσένα, αλλά τις ισλαμιστικές (και εκτός ελέγχου) Χαμάς και Τζιχάντ.

      Το τραγικό είναι ότι όλοι ξέρουμε ότι πάλι χαμένος θα ήσουνα. Κι από την άλλη πλευρά, θα απελευθέρωνες και όλες τις δυνάμεις του παραλογισμού, που μόνον εσύ συγκρατείς αυτή την στιγμή (κι ας μην το καταλαβαίνει η Ευρώπη – η Αμερική καταλαβαίνει πολύ καλά τι χαρτί παίζει και τι χαρτί καίει αυτή την στιγμή!).   

9/4/2002

Context 249

Το ράπισμα στην Ευρώπη... από τον Σαρόν, αυτές τις μέρες, ήταν εξόχως ενδεικτικό για το πώς ακριβώς παίζεται η διεθνής πολιτική. Πώς η εύκολη ρητορεία περί μεγάλης ευρωπαϊκής δύναμης καταρρέει σαν χάρτινος πύργος, μόλις τα επιχειρήματά της συναντηθούν με το ωμό πρόσωπο της ισχύος (εν προκειμένω της ισραηλινής ισχύος). Δεν υποστηρίζουμε την ισχύ έναντι των επιχειρημάτων. Απλώς, υπενθυμίζουμε ότι δεν επιτρέπεται να αυταπατώμεθα ως προς το ποιο είναι το κυρίαρχο κριτήριο της διεθνούς πολιτικής. Λέμε: Είναι εντελώς ανορθολογικό να πιστεύει κανείς ότι το ορθολογικό επικρατεί της ισχύος στην διεθνή πολιτική.

      Η κορυφαία ευρωπαϊκή εκπροσώπηση (Πικέ, Σολάνα) επισκέφθηκε το Ισραήλ, αλλά δεν της επιτράπηκε να συναντήσει τον (αναγνωρισμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση) πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής. «Δεν είναι σωστά πράγματα αυτά!», μουρμούρισε ο Πικέ. «Κρίμα!», δήλωσε ο Σολάνα. («Κρίμα το μπόι σας καλέ!», που λέει και το τραγούδι.) 

      (Προφανώς, κάποτε θα δοθεί μια ‘λύση’ στο Παλαιστινιακό, που θα έχει την αμερικανο-ισραηλινή σφραγίδα. Σ’ αυτή την λύση θα κληθεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση να παίξει κάποιο ρόλο. Ας μην αρχίσουμε, όμως, πάλι τα ίδια: «Η Ευρώπη είναι παρούσα», «η Ελλάδα είναι παρούσα» και άλλες τέτοιες φλυαρίες.)  

10/4/2002

Context 250

Η ιδέα του οικομουσείου... (λέξη θαυμάσια) εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο Κερκυραίων, όπως διαβάσαμε στον χθεσινό τύπο. Μια ιστορική πόλη είναι, έτσι ή αλλιώς, οικομουσείο. Η προσπάθεια, που αναλαμβάνεται, αφορά, νομίζω, την οργάνωση της μνήμης με την ανάρτηση αναμνηστικών πινακίδων σε κτίρια, που θα υπενθυμίζουν την ιστορία που γράφτηκε σ’ αυτά. Ιστορία που την προσπερνάμε συνήθως βιαστικά. (Περνάμε, για παράδειγμα, κάθε μέρα έξω από την Ιόνιο Βουλή, την Ιόνιο Ακαδημία, διασχίζουμε τους δρόμους που διέσχισαν, αμίλητοι μεταξύ τους, Σολωμός και Κάλβος.)

      Οι ευρωπαϊκές ιστορικές πόλεις έχουν οργανώσει τα οικομουσεία τους (π.χ. Εδιμβούργο), προσελκύοντας τους επισκέπτες (walking tours) και δημιουργώντας άξονες ζωής, εκεί που κάποτε οι καμπές του χρόνου δημιουργούσαν παρακμιακές καμπές στον χώρο.

      Ποιος είπε ότι η ιστορία είναι κάτι το αφηρημένο που δεν έχει τόπο. Η σημασία της τοπικής ιστορίας, ζωντανοί φορείς της οποίας είναι τα σωζόμενα κτίρια και μνημεία, αποδεικνύει ότι η ιστορία πράγματι υπήρξε. Η ακαδημαϊκή και σχολική συνήθεια να χωρίζουμε την γενική από την τοπική ιστορία υποβιβάζει την τοπική ιστορία σε ένα άθροισμα εξωτισμών και γραφικοτήτων. Τους εξωτισμούς και τις γραφικότητες πρέπει να αποφύγουμε σε τούτη την προσπάθεια. Και την σύνδεση με την γενική ιστορία πρέπει να επιδιώξουμε.

11/4/2002

Context 251

Η ΕΔΑ... πενήντα χρόνια πριν (Καλοκαίρι του 1951), μάζευε τα κομμάτια της ηττημένης αριστεράς (όσα δεν ήταν στις φυλακές και τις εξορίες). Η ιδέα του σοσιαλιστή Γιάννη Πασαλίδη γινόταν πραγματικότητα και τα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ περνούσαν μαζικά στις γραμμές της ΕΔΑ. Λίγα χρόνια μετά, το 1958, η ΕΔΑ (υπό αφάνταστα αντίξοες συνθήκες) αναδεικνυόταν αξιωματική αντιπολίτευση με 24,5% και 79 βουλευτές. Το παλάτι και οι δυνάμεις της δεξιάς αντίδρασης απάντησαν με την εκλογική βία και νοθεία του 1961. Η ΕΔΑ, στις επόμενες εκλογές, 1963 και 1964, στήριξε ουσιαστικά την Ένωση Κέντρου («για να φύγει η δεξιά»).

      Το πολιτικό κατεστημένο, υποταγμένο στα κελεύσματα του αμερικανού πάτρωνα, έβλεπε ακόμη και στις πιο ήπιες εκφράσεις της ΕΔΑ πολιτικά φαντάσματα. Οι κυβερνήσεις ανδρεικέλων του 1965, υπό την παλατιανή καθοδήγηση, δεν ήταν ικανές να ανακόψουν το διευρυνόμενο δημοκρατικό ρεύμα. Το ενωτικό κίνημα της νεολαίας στιγματιζόταν ως αντεθνικό. Όσο τα αιτήματα βάθαιναν, τόσο η Ελλάδα χωριζόταν σε εθνικόφρονες και προδότες. Κι ήρθε η δικτατορία της 21^ης Απριλίου 1967.

      Σήμερα, 50 χρόνια μετά, και ενώ το γεγονός έγινε μνήμη, καλούμαστε να μετατρέψουμε την μνήμη σε ιστορία. Κι αν το γεγονός και η μνήμη βγάζουν συναίσθημα, η ιστορία βγάζει συμπεράσματα.

18/4/2002

Context 252

Το Σχέδιο ‘Περικλής’... ήταν ένα σχέδιο βίας και νοθείας, που καταρτίσθηκε το 1959 επί κυβερνήσεως ΕΡΕ. Ανακαλύφθηκε στις αρχές του 1965 στα αρχεία του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης (επί κυβερνήσεως Ενώσεως Κέντρου). Η ΕΔΑ, στις εκλογές του 1958, και παρά τις διώξεις, είχε κερδίσει 24,5% των ψήφων. Το 1961 έγιναν οι εκλογές της βίας και της νοθείας. Ο αρχηγός της ΕΡΕ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, δήλωνε το 1965 ότι το Σχέδιο ‘Περικλής’ ήταν «σχέδιον εξουδετερώσεων της εν Ελλάδι Πέμπτης Φάλαγγος».

      Ενδιαφέρον, και λόγω της επετείου της 21^ης Απριλίου, έχουν τα εξής: Αρχηγός του σχεδίου ήταν ο ίδιος ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού Βασίλειος Καρδαμάκης (με τον κωδικό Βασίλειος Βουλγαροκτόνος!!). Υπαρχηγός ο μετέπειτα δικτάτωρ, συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος.

      Ο Παπαδόπουλος, το 1965, οργάνωσε μια δολιοφθορά σε τεθωρακισμένα άρματα, που την απέδωσε σε τρεις στρατιώτες. Η διοικητική έρευνα αποκάλυψε τον πραγματικό υπαίτιο, που έμεινε ατιμώρητος. Ο Ηλίας Ηλιού, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ, κατήγγειλε το γεγονός στην Βουλή, ονοματίζοντας εμφατικά τον «πραξικοπηματία Παπαδόπουλο». Στις 25 Απριλίου του 1967, στον Ιππόδρομο, όπου εκρατείτο μαζί με άλλους 700 συλληφθέντες, ο Ηλιού βασανίσθηκε αγρίως, κατά προσωπική εντολή Παπαδόπουλου.   

19/4/2002

 Context 253

Λεπέν... εναντίον κεντρο-αριστερο-δεξιάς (Σιράκ+Ζοσπέν+Υ) στον δεύτερο γύρο, στην Γαλλία. Η χώρα, που πριν 213 χρόνια ξαναγέννησε την πολιτική (μετά την σύντομη αναλαμπή στους κλασικούς χρόνους της Ελλάδας) δεν είναι εύκολο να γυρίσει σήμερα την πλάτη στην πολιτική.

      Ο Λεπέν θυμίζει στους Γάλλους το αυτοκρατορικό παρελθόν τους. Υπάρχει στο Παρίσι, για πολλούς νοσταλγούς, μια ανυπόφορη πολυπολιτισμικότητα. Δίπλα στην Νότρ Ντάμ ένα τζαμί! Δίπλα στις κυρίες της υψηλής μόδας, μουσουλμάνες με τσαντόρ ακολουθούσες κατά πόδα τους πατριαρχικούς τους συζύγους. Ο 21^ος αιώνας συνυπάρχει με άλλους. Υπάρχει και η φθηνή εργασία και οι φθηνές αγορές των μελαψών και των μαύρων.

      Οι γαλλικοί τρόποι ανθίστανται, αλλά και τα νέα ήθη εκδηλώνονται με απρόσμενους τρόπους. Η ανεργία, η εγκληματικότητα, τα καταπιεσμένα σύνδρομα ανωτερότητας της λευκής φυλής, η μεταμοντέρνα πανσπερμία σε μια χώρα που θα ήθελε να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά περιορίζεται σε δεύτερους και διακοσμητικούς ρόλους. (Κι είναι κι εκείνες οι όλο και πιο πολλές ξανθές καλλονές που προτιμούν τους μαύρους-κατράμι, κι αφήνουν πίσω τούς αυτοκρατορικούς εραστές με το δάκτυλο στην σκανδάλη!)     

23/4/2002

Context 254

Φιλοχουντικούς... στην Νέα Δημοκρατία βλέπει ο εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης. Και αν διάβαζε καλύτερα τα αποτελέσματα της σχετικής δημοσκόπησης, θα έβλεπε ότι ένα μικρότερο αλλά ικανό ποσοστό τέτοιων φιλοχουντικών υπάρχει και στο ΠΑΣΟΚ. Και εν πάση περιπτώσει φιλοχουντική υπήρξε κάποτε σύμπασα η Ελλάς. (Η κυρίως ‘αντίσταση’ αναπτύχθηκε μετά την πτώση της χούντας!) Αυτό δεν αναιρεί ότι ο πρόδρομος του ΠΑΣΟΚ, το ΠΑΚ, ήταν η σημαντικότερη, από πλευράς αριθμού μελών, αντιστασιακή οργάνωση. Αλλά κι αυτό δεν αναιρεί ότι το μετά το 1974 ΠΑΣΟΚ υπήρξε η μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής ‘αντιστασιακών’, που θα διεκδικούσαν σύντομα μια θέση στον (γνωστό) ήλιο.

      Είναι καιρός τώρα που η κυβέρνηση, αντί να επικοινωνεί με πολιτικούς όρους, πολιτεύεται με επικοινωνιακούς όρους. (Εξ ου και το νέο βαρύγδουπο επικοινωνιακό όργανο του κ. Λαλιώτη.) Και πώς αλήθεια να επικοινωνήσεις με τον κόσμο, κάνοντας χρήση του κώδικα της Ολυμπιάδας ή και του νέου αεροδρομίου, όταν έχεις αφήσει πίσω βασικές προτεραιότητες για την ισομερή ανάπτυξη της χώρας.

      (Ο πορτογάλος κεντροδεξιός Μπαρόζο - διάδοχος του κεντροαριστερού Γκουτιέρες - είναι που ακύρωσε το κεντροαριστερό σχέδιο του μεγάλου αεροδρομίου της Λισαβόνας, λέγοντας ότι «όσο υπάρχουν παιδιά που περιμένουν σε λίστες για να χειρουργηθούν, το υπάρχον μικρότερο αεροδρόμιο μας φθάνει».)  

25/4/2002

Context 255

Παπανδρέου – Τζεμ... στην Μέση Ανατολή για την ειρήνευση στην περιοχή (όπως, ας πούμε, Σαρόν – Αραφάτ στο Αιγαίο για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων!). Όταν η λογική στερεύει, πρέπει η διπλωματία να δοκιμάζει το ακατόρθωτο και το αδιανόητο.

      Η στήλη δεν γνωρίζει ποιο μείγμα ιδιοτελών και ανιδιοτελών σκέψεων φώλιασε στα μυαλά των δύο ανδρών. Οφείλει, όμως, να σημειώσει τον πολλαπλό συμβολισμό της κίνησης. Μια αντιπαλότητα επιχειρεί να προσεγγίσει μια άλλη αντιπαλότητα, όχι με όρους αντιπαλότητας, αλλά με όρους καλής γειτονίας. Στην απλουστευτική αυτή σκέψη μπορεί κάλλιστα να αντιπαρατεθεί μια πιο πολύπλοκη σκέψη, που θα περιέχει και την υπόθεση ενός αμερικανικού σχεδίου. Όμως, στο συμβολικό επίπεδο καμιά φορά τα πράγματα ακολουθούν την δική τους δυναμική. Αυτή είναι η ελπίδα. (Ασχέτως προθέσεων.)

      Το Μεσανατολικό ζήτημα είναι ένας καλός ορισμός του άλυτου (και χωρίς προοπτική λύσης) προβλήματος. Οι δυο πλευρές, η ισχυρή πλευρά και η αδύναμη πλευρά, έχουν παγιδευτεί σε ένα παιγνίδι βίας που γεννά μίσος και μίσους που γεννά βία. (Η ανισότητα στην ισχύ και την βία δεν συνεπάγεται την ανισότητα στο μίσος.)

      Σ’ αυτό τον τόπο όλα είναι παράλογα. Μόνο ευφάνταστες κινήσεις από εμπλεκόμενους ή από τρίτους θα ανοίξουν ένα άλλο δρόμο. 

27/4/2002

Context 256

Ο ‘Δον Κιχώτης’... ανακηρύχθηκε, προ ημερών, το πιο σημαντικό μυθιστόρημα όλων των εποχών. Ο Μιγκουέλ ντε Θερβάντες, ο συγγραφέας του έργου (που δημοσιεύθηκε το 1605),  βρέθηκε στο μεταίχμιο δυο μεγάλων λογοτεχνικών παραδόσεων. Υπήρξε η κορύφωση της μεγάλης ισπανικής λογοτεχνικής παράδοσης περιγραφών ιπποτικών κατορθωμάτων και ηρωισμών (μπαλάντες), που ξεκίνησε τον 11^ο αιώνα. Υπήρξε, συγχρόνως, και η αρχή μιας άλλης μεγάλης (υπερεθνικής) παράδοσης: αυτής του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος.

      Συνδύασε ο Θερβάντες, με απαράμιλλο τρόπο, τον ρομαντισμό με τον ρεαλισμό σε μια καυστική σατιρική σύνθεση. Η σύγκρουση ανάμεσα σε μια εποχή που φεύγει οριστικά και σε μια εποχή που έρχεται δυναμικά είναι μια σύγκρουση που δεν μπορεί να γίνει με πραγματικούς όρους (μια και σύγκρουση απόντος και παρόντος δεν μπορεί να νοηθεί – αφού το απόν είναι απόν και το παρόν κυριαρχικά μόνο του): Μια σύγκρουση με δύο νικητές ή δύο ηττημένους.

      Λέει ο Μίλαν Κούντερα: «Το μυθιστόρημα – αυτό που ξεκινάει με τον Θερβάντες – γνωρίζει το υποσυνείδητο πριν από τον Φρόυντ, την πάλη των τάξεων πριν από τον Μαρξ και την φαινομενολογία πριν από τους φαινομενολόγους... Δεν είμαι αφοσιωμένος σε τίποτα εκτός από την παραγνωρισμένη(;) κληρονομιά του Θερβάντες.»

9/5/2002

Context 257

Κατά τον Μίλαν Κούντερα... (που ήταν ένας από τους 100 λογοτέχνες που έκριναν τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες ως το σημαντικότερο λογοτεχνικό έργο όλων των εποχών) η ιστορία των Νεώτερων Χρόνων της Ευρώπης είναι η ιστορία του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Κι αυτή η ιστορία ξεκινάει με τον Θερβάντες.

      Γράφει στην Τέχνη του Μυθιστορήματος ο Κούντερα: «Θεμελιωτής των Νεώτερων Χρόνων δεν είναι μόνο ο Καρτέσιος, αλλά και ο Θερβάντες... Το να νοήσεις μαζί με τον Καρτέσιο το σκεφτόμενο εγώ ως θεμέλιο του παντός, να μείνεις τόσο μόνος ενώπιον του σύμπαντος, είναι μια στάση ηρωική. Το να νοήσεις μαζί με τον Θερβάντες τον κόσμο ως αμφισημία, να αντιμετωπίσεις όχι μια απόλυτη αλήθεια, αλλά ένα πλήθος από σχετικές αλήθειες που αντιφάσκουν μεταξύ τους (αλήθειες ενσωματωμένες σε φανταστικά ‘εγώ’, σε μυθιστορηματικά πρόσωπα), το να έχεις ως μόνη βεβαιότητα την σοφία της αβεβαιότητας, δεν απαιτεί μικρότερο σθένος».

      Είναι ο Δον Κιχώτης μια ορθολογική κριτική στον ιδεαλισμό; Ή είναι ένας ύμνος στον ιδεαλισμό; Είναι ακριβώς αυτή η αμφισημία της σύνθεσης ρεαλισμού και ρομαντισμού. Το μυθιστόρημα – το κάθε μυθιστόρημα – είναι αυτή η αμφισημία και αβεβαιότητα. Αυτή είναι η σοφία του μυθιστορήματος. Οι βεβαιότητες του Μεσαίωνα έχουν παρέλθει. Θα είμαστε πλέον μόνοι, παρέα με το μυθιστόρημα.

10/5/2002

Context 258

Ο περί ‘σκατοπαίδων’... λόγος του Παγκάλου και άλλα τινά καταδεικνύουν ότι η πραγματική πολιτική ετελεύτησεν τον βίον της και εις τον τόπον τούτον. Διότι είναι προφανές ότι τα παιδιά ‘σκατόπαιδα’ είναι, όπως άλλωστε πάντοτε ‘σκατόπαιδα’ ήταν και ‘αλήτες’. Όταν η πολιτική ηθικολογεί, τότε ανοίγει ο δρόμος για τον κ. Λεπέν.

      Ο παππούς Θεόδωρος Πάγκαλος – οφείλουμε να υπενθυμίζουμε ιστορικώς – τσαντιζόταν εύκολα με την νεολαία, τα μπαρ και τις κοντές φούστες των κοριτσιών κι έβαζε τους αστυνομικούς και χωροφύλακες να μετρούν με το σεντίμετρο την απόσταση μεταξύ άκρης φούστας και δρόμου. Και η δικτατορία που επέβαλλε το 1925 ήταν μια ‘κεντρώα’ βενιζελογενής δικτατορία. Και μ’ αυτά και μ’ αυτά και με άλλα βενιζελογενή πραξικοπήματα, 1931, 1935, μάθανε και οι δεξιοί και κάνανε πραγματικά πραξικοπήματα και βαριές δικτατορίες. Και μετά ο παππούς Πάγκαλος οργάνωνε, μαζί με τον μπαμπά Ράλλη, τους ευζώνους κομμουνιστοφάγους. Γι αυτό πρόσεχε Θεόδωρε νεώτερε! Η πολλή ηθικολογία και περιπτωσιολογία βλάπτει, όση καλή πρόθεση και αν έχεις.

      Εσχάτως έχουν αυξηθεί επικινδύνως τα κρούσματα εκφυλλισμού του πολιτικού λόγου σε ακατάσχετη και άνευ ειρμού, αρχής και τέλους ηθικολογία, από πλευράς μειζόνων στελεχών του κυβερνοπασόκ (ή του ολοιμαζιπασόκ – μία λέξη όλη παρακαλώ!) 

12/5/2002

Context 259

Την ιστορία των Επτανήσων... ας μελετήσει κάποιος, αν θέλει να γνωρίσει την ευρωπαϊκή ιστορία του 19^ου αιώνα. Η τοπική ιστορία (που κατά τα άλλα προβλέπεται και ως μάθημα στα σχολεία) δεν είναι μια φολκλορική γραφικότητα. Και η γενική ιστορία, από την άλλη μεριά, δεν είναι κάτι απόμακρο και αφηρημένο που μας αφήνει παγερά αδιάφορους. Τοπική και γενική ιστορία συνδέονται κατά τρόπο άρρηκτο. Η μια εξηγεί την άλλη. Και η μια χωρίς την άλλη μένει ανεξήγητο και αδιάφορο φαινόμενο.

      Ο τόπος, ο κάθε τόπος, είναι γεμάτος μνήμες. Περνάμε κάθε μέρα έξω από την Ιόνιο Βουλή, την Ιόνιο Ακαδημία, διασχίζουμε τους δρόμους που διέσχισαν, αμίλητοι μεταξύ τους, Σολωμός και Κάλβος. Ακόμη προσπερνούμε καθημερινά, με την ιλιγγιώδη ταχύτητα του τετράτροχου ή δίτροχού μας, τα μνημεία φρίκης του αρμοστή Maitland, του αρμοστή Douglas και του αρμοστή Ward (τα δύο τελευταία εξόχως ακαλαίσθητα). Και τα σχολεία δεν μας μιλούν για μνήμες. Μόνο μας μιλούν για κάποια γενική ιστορία που συνέβη σ’ ένα χώρο χωρίς τόπο. Η ακαδημαϊκή ιστορία πολλές φορές διακρίνει, με σχεδόν μεταφυσικό τρόπο, την γενική από την τοπική ιστορία, ως εάν η γενική ιστορία είναι μια ιστορία που συνέβη κάπου αλλού, εκεί έξω, ή ως εάν η γενική ιστορία ποτέ και πουθενά δεν συνέβη και ως εάν, από την άλλη μεριά, η τοπική ιστορία αποτελεί εξωτισμό.

15/5/2002

Context 260

Οι κυρίες Τσαγκαράκη... (στις οποίες τιμητικώς αναφέρθηκε στην χθεσινή Κ.Ε. η κ. Ρένα Πηλού) επιτελούν, εδώ και χρόνια, με αφάνταστες προσωπικές θυσίες, ένα σπουδαίο έργο ανθρωπιάς. Συντηρούν με τα πενιχρά τους μέσα (ενός μισθού και μιας σύνταξης) ένα κυνοκομείο στο οποίο  βρίσκουν άσυλο τα αδέσποτα σκυλιά της Κέρκυρας. (Κάποιες φορές βγαλμένα, νεογέννητα, ακόμη και από κάδους σκουπιδιών, λίγο πριν συνθλιβούν στις στρόφιγγες των περισσευμάτων και των περιττωμάτων του ευγενούς πολιτισμού μας.)

      Το ιδιωτικό αυτοκίνητο που χρησιμοποιούν οι πραγματικά ευγενείς αυτές κυρίες, για την μεταφορά των τραυματισμένων σκυλιών, μένει από βενζίνη. Το νερό και τα τρόφιμα λιγοστά. Οι λογαριασμοί τρέχουν. Τα τηλέφωνα κλείνουν. Η καταναλωτική κοινωνία δεν θέλει να ξέρει. Δεν χαιρετάει καν. Έχει εξ άλλου και άλλες φιλοζωικές οργανώσεις, πιο φιλικές στο περιβάλλον (διοργανώνουσες εράνους, τσάγια και ευθανασίες).

      Θα μου πείτε: «υπάρχουν κι άλλα, πιο σοβαρά, προβλήματα για να ασχοληθούμε». Ναι, πάντα υπάρχει μια σοβαρή αιτία...

      Οι αρμόδιοι της δημοτικής, της νομαρχιακής και της κεντρικής εξουσίας πρέπει κάποτε να σκύψουν σοβαρά στο πρόβλημα. Αυτό επιβάλλει ο στοιχειώδης ανθρωπισμός, πριν από πολλά άλλα ηχηρά και εντυπωσιακά. Και – πάνω απ’ όλα! – δεν κοστίζει και πολύ.       

31/5/2002