Context 301-320

Context 301

Η χαρακτηρολογία... του δημοτικού ή νομαρχιακού υποψηφίου καθώς και η χαρακτηρολογία του ψηφοφόρου αποκαλύπτουν τα ήθη της μικρής μας ιστορίας (της ιστορίας δηλαδή που δεν γράφεται επισήμως, αλλά που είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική).

      Σε ένα πρόχειρο σχεδίασμα χαρακτήρων, θα μπορούσαμε να κατατάξουμε του υποψηφίους σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στους αισιόδοξους και τους υπεραισιόδοξους. Το κύριο χαρακτηρολογικό στοιχείο των αισιόδοξων είναι το μετρημένο χαμόγελο, ενώ των υπεραισιόδοξων το πλατύ-πλατύ (έως χαζοχαρούμενο) χαμόγελο. Οι πρώτοι υπόσχονται τα πάντα, γενικώς. Οι δεύτεροι υπόσχονται τα πάντα, εδώ και τώρα, και πάλι γενικώς. (Οι απαισιόδοξοι αποκλείονται προκαταβολικώς. Οι εκλογές είναι μόνον για δυνατούς και αισιόδοξους χαρακτήρες. Το δε σύνθημα των αναρχικών για τις εκλογές – που αν ήταν να αλλάξουνε τον κόσμο, τότε θα είχαν κηρυχτεί παράνομες – είναι ένα ενδιαφέρον θέμα συζήτησης για μετεκλογικές βραδιές κοκτέιλ.)

      Ως προς τους ψηφοφόρους, έχουμε να κάνουμε με δύο βασικές κατηγορίες χαρακτήρων. Είναι, από την μια μεριά, οι εύκολοι, αυτοί δηλαδή που δεν χαλάνε το χατίρι σε κανένα, κι είναι κι οι δύσκολοι, αυτοί που ζητάνε ανταλλάγματα από όλους και για όλα. (Σε σχέση, τώρα, με αυτή την τελευταία κατηγορία, οι υποψήφιοι δεν χωρίζονται. Αισιόδοξοι και υπεραισιόδοξοι, δεν χαλάνε το χατίρι σε κανένα!)

12/10/2002

Context 302

Ο κ. Κ. Θύμης… απέδωσε την ήττα Σαρλή σε πολλαπλά αίτια. Η στήλη δεν θα διαφωνήσει πουθενά. Ο Σαρλής και η παράταξή του διέπραξαν χίλια λάθη – ίσως και περισσότερα. Η στήλη μόνον θα παρατηρήσει μια ενδιαφέρουσα παράλειψη. Ούτε μιλιά δεν ακούστηκε, από τον αναλυτικό κ. Θύμη, για τα εκατομμύρια των εκατομμυρίων που δαπανήθηκαν σ’ αυτές τις εκλογές από τους αντιπάλους του Σαρλή (μηδέ της κομμουνιστικής ΑΔΗΚ εξαιρουμένης). Ούτε μιλιά, ακόμη, για την απολύτως προνομιακή στάση των (όχι αδέσμευτων!) τοπικών τηλεοπτικών σταθμών έναντι των αντιπάλων του Σαρλή (μηδέ της κομμουνιστικής ΑΔΗΚ εξαιρουμένης). Ούτε μιλιά, ακόμη, για την (καθόλου αθώα) κάθοδο των μυρίων (υπουργών και παρατρεχάμενων) προς την γνωστών μεθόδων υποστήριξη των εκλεκτών τους. Ούτε μιλιά, ακόμη, για την προεκλογική εκστρατεία των συνεχών μονολόγων, για την οποία κανείς των αντιπάλων του Σαρλή δεν εξέδωσε καταγγελία.

      Μια ματιά αν δώσει κανείς στις γειτονιές (π.χ. Γαρίτσα) ως προς τα προεκλογικά γραφεία (που συνεπάγονται έξοδα), θα καταλάβει ποιος είχε το χρήμα και την ισχύ σ’ αυτές τις εκλογές. Η στήλη, έχουσα την άμεση εμπειρία, θεωρεί ότι ακριβώς λόγω του πολλού χρήματος και της ανισομερούς προβολής των υποψηφίων, στρεβλώθηκε κατάφωρα το νόημα της δημοκρατίας. (Ούτε μιλιά;)

18/10/2002

 

Context 303

Μπιγκ Σκουλ... (όπως λέμε Μπιγκ Μπράδερ) θα λέγεται το νέο εκπαιδευτικό ριάλιτι-τηλεπαιγνίδι. Θα είναι το σχολείο του μέλλοντος. Θα είναι μια μεγάλη φάρμα ζώων και ανθρώπων όπου ζώα και άνθρωποι θα παρακολουθούνται, την ώρα των μαθημάτων, από 500 κάμερες και 10.000.000 τηλεθεατές. Ο καλύτερος θα κερδίζει ευρώ και κάθε βδομάδα θα αποχωρεί και ένας μαθητής, ένας καθηγητής και ένα ζώον. Ο καλύτερος θα είναι αυτός που θα μείνει τελευταίος στο μπιγκ σκουλ. Θα είναι αυτός που θα ξέρει το καλύτερο τσιφτετέλι καθώς και την τέχνη του προσωπικού ‘καρφώματος’.

      Διευθυντής αυτού του σχολείου δεν θα είναι ο αγαπητός μας κ. Σούλος, αλλά ο γνωστός σε όλους μας κ. Ανδρέας Μικρούτσικος. Καθηγητές και καθηγήτριες θα είναι οι γνωστοί και γνωστές σταρ των ειδήσεων και των άλλων σοβαρών ενημερωτικών εκπομπών. Σύμβουλοι σπουδών θα είναι ο κ. Ευαγγελάτος μετά της συμβίας του κ. Στεφανίδου. Η κ. Ρούλα Κορομηλά και η κ. Ελένη Μενεγάκη θα μας μαθαίνουν ξένες γλώσσες (γιατί την ελληνική, όπως καλώς ξέρουμε, δεν την γνωρίζουν). Η ψηφοφορία (δηλαδή το προσωπικό ‘κάρφωμα’) θα γίνεται κάθε Σάββατο βράδυ, μεταξύ οινοποσίας και (πνευματικού) μαστουρώματος.

      Η σχέση τηλεόρασης και σχολείου, αγαπημένα μου παιδιά, είναι μια επικίνδυνη σχέση αγάπης και μίσους, πιο επικίνδυνη και ναρκωτική ακόμη κι απ’ τα ίδια τα ναρκωτικά. Η ζωή εκτός από ριάλιτι είναι και πραγματικότητα με πραγματικά αισθήματα και πραγματικές αγωνίες. «Η ζωή είναι αλλού», μας λέει ένα όμορφο βιβλίο. Η πραγματική ζωή είναι μακριά απ’ τις κάμερες.

5/11/2002

 

Context 304

Το Κυπριακό... βρίσκεται κοντά στην ‘λύση’ του. Τα περισσότερα από τα ‘τετελεσμένα’ της τουρκικής εισβολής θα γίνουν και επισήμως δεκτά από την ελληνική πλευρά και την διεθνή κοινότητα. Αυτό ήταν το από χρόνια αναμενόμενο, αφού κανείς στην Ελλάδα δεν θα διακινδύνευε ένα αξιόπιστο ‘ενιαίο αμυντικό δόγμα’. Τι γίνεται, όμως, με την βιωσιμότητα ενός κράτους που θα βασίζεται σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύνταγμα (σαν αυτό που προτείνει ο κ. Ανάν);

      Τα συντάγματα των κρατών δεν είναι για χόρταση. Είναι σύντομες διακηρύξεις αρχών συνοχής και ενότητας. Η προαναγγελία του θανάτου της μετα-αποικιακής ενιαίας Κύπρου περιείχετο στο ίδιο το σύνταγμά της: ένα ογκώδες κείμενο με λεπτομέρειες για την σύνθεση των διαφόρων οργάνων του κράτους (τόσοι Έλληνες εκεί, τόσοι Τούρκοι παρακεί). Το σύστημα δεν δούλεψε για πολύ. Δινόταν άπειρη δυνατότητα στον καθένα να παρακωλύει (με veto) το καθετί.

      Στο σύνταγμα που ετοιμάζεται, τώρα, θα υπάρχουν διατάξεις που θα δημιουργούν μια ιδιότυπη εξαίρεση στο ευρωπαϊκό κεκτημένο (μετά την είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Θα μπορεί, π.χ., ένα Γάλλος στο τουρκοκυπριακό τμήμα να έχει περισσότερα δικαιώματα εγκατάστασης από ένα Ελληνοκύπριο!

      Όσο για το επίσης παράξενο σύνταγμα του Βελγίου (με τους τσακωμένους Φλαμανδούς και Βαλόνους), που φέρεται ως πρότυπο, εκεί δίπλα είναι, νομίζω, το Λουξεμβούργο και κάτι ολλανδικά λιβάδια.   

7/11/2002

 

Context 305

Στην Φλωρεντία... συναντάται, αυτές τις μέρες, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ (το πολύχρωμο κίνημα του Σιάτλ κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης). Η Φλωρεντία, σκέφτομαι τώρα, συμβολίζει την απαρχή μιας μακράς πορείας εκδημοκρατισμού. Άραγε, το βάρος αυτού του συμβολισμού θα μετρήσει στα μυαλά των όσων δεν προσέλθουν στο μεγάλο ραντεβού;

      Αναφέρει ο Λεονάρντο Μπρούνι, ουμανιστής καγκελάριος της Φλωρεντίας, το 1440: «Στην Φλωρεντία αναγνωρίζεται το δικαίωμα της ισονομίας και υπάρχει αξιοκρατία... Αποτέλεσμα των πολιτικών ελευθεριών είναι η υπεροχή μας στον πολιτισμό... Η Φλωρεντία είναι η πατρίδα των μεγαλύτερων ιταλών ποιητών, πρωτοπόρων στην λογοτεχνία και την δημώδη γλώσσα... Η έδρα αναβίωσης των κλασικών ελληνικών σπουδών... Το κέντρο των ανθρωπιστικών σπουδών (studia humanitatis), που γίνονται από ελεύθερους ανθρώπους για ελεύθερους ανθρώπους». (Ιστορία του Φλωρεντιανού Λαού).

      Στην Φλωρεντία ξεκινάει, δειλά-δειλά, η δύσκολη πορεία του ανθρώπου από τον θεοκεντρικό κόσμο του Μεσαίωνα στον ανθρωποκεντρικό κόσμο των Νεώτερων Χρόνων. Ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τα δεσμά της δουλείας και γίνεται πολίτης, κομμάτι αυτής της πόλης. Μια σπουδαία παρακαταθήκη αυτής της πολιτιστικής και ανθρωπολογικής τομής είναι και η αισιοδοξία.

8/11/2002

Context 306

92.799 στερλίνες... 11 σελίνια και 3 πένες ήταν η Κύπρος για τους Βρετανούς. (Και κανείς δεν θα καταλάβει γιατί 3 και όχι 2 ή 4 πένες). Με αυτή την εξωφρενική ακρίβεια οριζόταν το τίμημα της νομής και ουσιαστικής κυριαρχίας της μεγαλονήσου, που κατέβαλλαν ετησίως οι Βρετανοί στην οθωμανό σουλτάνο, από το 1878 μέχρι το 1914. (Τόση αγάπη είχαν για το νησί νομείς και κύριοι!) Το 1914, με την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Κύπρος προσαρτήθηκε και τυπικώς στην Βρετανία.

      Το 1960 (λίγο, μόλις, πριν την ιστορική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που ανεξαρτοποιούσε όλες τις αποικίες των ευρωπαϊκών χωρών), ανακηρυσσόταν ανεξάρτητο κράτος η Κύπρος. Ήταν η καλύτερη των εκδοχών για το πώς μπορεί να γίνει απο-αποικιοποίηση, χωρίς να χαθεί κανένα στρατηγικό πλεονέκτημα. Οι Βρετανοί έφευγαν, αφού πρώτα είχαν παίξει την μια κοινότητα εναντίον της άλλης (όπως στην Παλαιστίνη και την Ινδία, λίγο πρωτύτερα) κι αφού εξασφάλιζαν δύο τεράστιες εκτάσεις ως στρατιωτικές βάσεις, με κυριαρχικά επ’ αυτών δικαιώματα.

      Ας θυμηθούμε: Είχε προηγηθεί η κρίση του Σουέζ (1956) και η Κύπρος δεν έπρεπε να χαθεί. Και αν το Σουέζ αποτέλεσε την τελευταία κόντρα μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας, η Κύπρος υπήρξε η πρώτη άνευ όρων μεταπολεμική συνεργασία τους (μετά την σχετική συμφωνία Μακμίλαν-Αϊζενχάουερ στις Βερμούδες, το 1958.)

12/11/2002

 Context 307

Το σχέδιο Ανάν... στην 138^η σελίδα (που κακώς δεν έχει ακόμη διανεμηθεί) ορίζει αυστηρώς, και με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο, το κοινό ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Πιστεύεται ότι αυτό θα βοηθήσει στην αμοιβαία προσέγγιση των δύο λαών.

      Συγκεκριμένα, στο πρωτάθλημα θα συμμετέχουν 12 ελληνοκυπριακές ομάδες και 6 τουρκοκυπριακές (και η κάθε ομάδα θα έχει στην σύνθεσή της 7 ελληνοκυπρίους και 4 τουρκοκυπρίους ποδοσφαιριστές). (Οι διαιτητές θα είναι πάντα 1 ελληνοκύπριος, 1 τουρκοκύπριος και 1 εγγλέζος από τις αποικίες τις πιο εξωτικές). Οι τουρκοκυπριακές ομάδες θα είναι υποχρεωμένες να χάνουν για δύο συνεχόμενες Κυριακές και κάθε τρίτη Κυριακή θα κάθονται να χάνουν οι ελληνοκυπριακές. Αυτό θα συμβαίνει για δύο συνεχόμενα ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα. Κάθε τρίτο πρωτάθλημα τα πράγματα θα αντιστρέφονται. Έτσι, με αναλογία 2:1, κάθε τρία χρόνια ο τίτλος θα πηγαίνει και στα δύο «συστατικά κράτη» του νέου «κοινού κράτους»! Παράλληλα, και για να αντιμετωπισθεί οριστικώς η βία στα γήπεδα, οι ελληνοκύπριοι και οι τουρκοκύπριοι χούλιγκανς των ομάδων θα δέρνουν και θα δέρνονται εναλλάξ και οργανωμένα (εντός αλλά και εκτός του ευρωπαϊκού κεκτημένου!).

      Το σχέδιο αυτό (που βεβαίως δεν ακολουθεί το βελγικό μοντέλο) μελετάται να είναι πιλοτικό για το βοσνιακό.

      Καλά ξεμπερδέματα!

14/11/2002

Context 308

Ένα σύνταγμα... για να είναι σύνταγμα ενός (πραγματικά και όχι ψευδεπίγραφα) φιλελεύθερου δημοκρατικού κράτους πρέπει να έχει τον τύπο της συνοπτικής διακήρυξης αρχών ενότητας (που ή είναι αντιδιχοτομική ή δεν είναι ενότητα), δημοκρατίας (που ή είναι πλειοψηφική ή δεν είναι δημοκρατία) και ελευθερίας (που ή είναι μετακίνησης και εγκατάστασης ή δεν είναι ελευθερία). Δεν μπορεί ένα σύνταγμα να μοιάζει με το καταστατικό εταιρείας περιορισμένης ευθύνης ή με ένα συμφωνητικό οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας. Αυτό μας λέει η παράδοση της Γαλλικής Επανάστασης και όλων των δημοκρατικών επαναστάσεων.

      Αυτό που πάντα με εξάπτει είναι οι οβιδιακές μεταστροφές επαγγελματιών συνταγματολόγων και διεθνολόγων (που θυσιάζουν την επιστημονική κρίση στην επαγγελματική σκοπιμότητα). Είναι ικανοί να ξεχάσουν τα πάντα για να εξηγήσουν και τα πιο ανεξήγητα. Παρατηρώ: Ξεχνούν την κριτική για την αντιδημοκρατικότητα του χασάπη Σαντάμ, για να εξηγήσουν ένα αντιδημοκρατικό σύνταγμα. (Χρησιμοποιούν τον τεχνικό όρο του ‘ευρωπαϊκού κεκτημένου’, για να παρακάμψουν την ουσιαστική ιδέα του δημοκρατικού κεκτημένου που παραβιάζεται.) Ξεχνούν την κριτική για τον φυλετιστή-ρατσιστή Μιλόσεβιτς, για να εξηγήσουν το πιο διχοτομικο-ρατσιστικό σύνταγμα χώρας που θα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

      (Δίπλα στα πολλά προτεκτοράτα των Βαλκανίων, απεργάζονται τώρα υβριδικά, αποστειρωμένα πολιτικής, κρατικά μορφώματα.)  

15/11/2002

 

Context 309

Η 17^η Νοεμβρίου... τιμάται στα σχολεία κάθε χρόνο ως σχολική γιορτή, δηλαδή ως γιορτή ποιημάτων και τραγουδιών – και, προς Θεού, μακριά από ’μάς κάθε επικίνδυνη, κουραστική ιστορική αναδρομή. Δεν μιλάμε ιστορικά εδώ μέσα, όπως κάποτε απαγορευόταν να μιλάμε πολιτικά. Τώρα, εδώ που τα λέμε, δεν χρειάζεται να απαγορεύσεις τίποτα. Ό,τι επιδίωκες, έγινε μόνο του. Δεν χρειάζεται καμία δικτατορία να επιβάλει αυτό που επέβαλε κανείς μόνος του στον εαυτό του. Κανένα δεν νοιάζει, εξ άλλου, τι υπήρξε στην χώρα μας την 16^η Νοεμβρίου ή τι υπήρξε την 18^η Νοεμβρίου. Ίσως, την 17^η Νοεμβρίου να είναι που διώξαμε και τους Τούρκους. Πόλεμοι γίνονται. Ένας παραπάνω! Κανείς δεν ξέρει τι γίνεται ποτέ!

      Η 17 Νοέμβρη αποτελεί, για τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου, το μεγάλο αντικείμενο του πόθου των τηλεοπτικών ‘παραθύρων’ και των δημοσιογραφικών κουτσομπολιών. Που να είναι ο Κουφοντίνας; Τι να κάνει ο παπα-Ξηρός; Ποια να είναι η Άννα; Δημοσιογράφοι σε ρόλο ανακριτή, δικηγόροι σε ρόλο αστυνόμου και όλοι μαζί σε ρόλο πράκτορα μυστικής υπηρεσίας ξένης χώρας. Τόσα ενδιαφέροντα ερωτήματα! Τι να την κάνεις την Ιστορία; Τι να την κάνεις και την δικτατορία, όταν έχεις ολόκληρο Κακαουνάκη ‘ζωντανό’ και ηλεκτροφόρο κάθε μέρα μεσ’ στο σπίτι σου!

      Κι όμως, η πραγματική 17 Νοέμβρη, εκείνη η ματοβαμμένη Παρασκευή (προς Σάββατο πρωί), γι αυτό έγινε: για να τελειώνουμε με τους κακομούτσουνους (της αμάθειας και της ημιμάθειας).

19/11/2002

 

Context 310

Το Κυπριακό... μετά την ‘λύση’ του θα ξαναλέγεται ‘Κυπριακό’!!! Κι αν το Μεσανατολικό θα μπορεί κάποτε (στο βάθος του χρόνου) να λυθεί, το συνταγματικό κουβάρι του Κυπριακού θα καθιστά την μοναδικότητα τού ‘νέου κράτους’ της Κύπρου πεδίο ερμηνευτικών αντιπαραθέσεων, όπου ο καθείς θα έχει λόγο καλοπροαίρετο, κακοπροαίρετο ή και προβοκατόρικο. Και επειδή όλοι αυτοί (καλοπροαίρετοι, κακοπροαίρετοι και προβοκάτορες) θα έχουν λόγο, είναι τουλάχιστον αφελές (αν όχι εκ του πονηρού) το επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο «εμείς στην Ελλάδα ας μην εκφέρουμε γνώμη, αφού οι Κύπριοι είναι αυτοί που τελικώς θα αποφασίσουν» (την στιγμή κατά την οποία το σχέδιο Ανάν δεν απορρίπτει ρητώς την τουρκική του 1974 ερμηνεία της Συνθήκης Εγγύησης – συνθήκη που εξακολουθεί να ισχύει εις το ακέραιον και μας αφορά ευθέως).

      Το θέμα δεν είναι τι θα πουν οι ‘δικοί μας’ πολιτικοί και συνταγματολόγοι ως προς τις παγίδες του Σχεδίου Ανάν, αλλά τι θα πουν οι (όποιοι) ‘άλλοι’ (ακόμη και αυτοκλήτως).

      Βεβαίως, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι, στην σημερινή συγκυρία αυτού του περίεργου ελληνοτουρκικού ‘διαλόγου’, όποιος πει πρώτος το ‘όχι’, χάνει (σε εντυπώσεις διεθνούς νομιμοφροσύνης). Μοιάζει με ένα παιγνίδι που παίζουν στην Άγρια Δύση: Δύο αυτοκίνητα κινούνται το ένα κατά του άλλου. Αυτό που θα υπακούσει πρώτο στο αίσθημα αυτοσυντήρησης (και θα πει όχι), χάνει.

21/11/2002

Context 311

«Γάμος αλά Ελληνικά»... (στον ‘Ορφέα’) ή η δυστυχία του να είσαι Έλληνας, και δη της εν Αμερική διασποράς, και να μη θέλεις με τίποτα να το χωνέψεις. Να μη χωνεύεις την χώρα-χωνευτήρι των λαών και των πολιτισμών. Να χτίζεις το σπίτι σου, στην μακρινή αυτή ήπειρο, καθ’ ομοίωσιν του Παρθενώνα και την είσοδο του γκαράζ σου να την μετατρέπεις σε μια τεράστια μεταλλική γαλανόλευκη σημαία. Να θέλεις να επιβιώσεις με τα ήθη και τα έθιμά σου – δηλαδή με τα προαιώνια διονυσιακά γλέντια και τις προαιώνιες απολλώνιες προσευχές σου, με τις παραδόσεις της υπεροχής του άνδρα σε μια οικογένεια που η υπεροχή της παμπόνηρης και καταφερτζούς γυναίκας είναι, με τον τρόπο της, ακόμη μεγαλύτερη(!) – σε μια χώρα (την Αμερική) που έχει σημαία το στιγμιαίο και το παροδικό, το επιβλητικό και το εντυπωσιακό. Να μη θέλεις να σε χωνέψει αυτή η χώρα, που σε χωνεύει, σε κατακυριεύει και σου παίρνει τα μυαλά, την κόρη (για να την παντρευτεί ο ‘ξένος’) και την πίστη σου την ίδια.

      Η ταινία της ελληνο-αμερικανίδας σεναριογράφου και πρωταγωνίστριας Νία Βαρδάλος ένας ύμνος στον απολαυστικό λάιτ σοβινισμό των Ελλήνων της διασποράς, που δεν ξεχνούν την φτωχική καταγωγή τους, τις στερήσεις αιώνων και τους μεγάλους ηρωισμούς προγόνων. Θα μπορούσε να είναι ένα ντοκιμαντέρ, αν δεν υπήρχε το σενάριο των κωμικών υπερβολών, που σου επιτρέπουν καλύτερα να διακρίνεις τον εαυτό σου μέσα στην άμορφη μάζα της βιαστικής καθημερινότητας. 

22/11/2002

Context 312

Για την Κύπρο… ως τι να μιλήσεις; Ως Έλληνας; ως Ελληνοκύπριος; ως Τούρκος; ως Τουρκοκύπριος; Ως έποικος; Ως άποικος; Ως Βαλκάνιος; Ως Ευρωπαίος; ως πολίτης του κόσμου (κοσμοπολίτης μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας); Ως Μαρωνίτης, Αρμένιος ή Λατίνος(!!!); (για να αναφερθούμε αμέσως-αμέσως στις προβλέψεις του Σχεδίου Ανάν και την προβλεπόμενη υποχρεωτική εκπροσώπηση των τριών αντίστοιχων κοινοτήτων της Κύπρου, δι’ ενός εκπροσώπου εκάστη). Ως ειδικός επί συνταγματικών θεμάτων; Ως ειδικός επί θεμάτων διεθνούς δικαίου; Ως πολίτης ανυποψίαστος; Ως πολίτης υποψιασμένος;

      Πριν προλάβεις να απαντήσεις σε ένα τέτοιο δύσκολο υπαρξιακό ερώτημα, έρχεται η δέσμευση του Σχεδίου Ανάν: Είσαι εγγυητής! Τίνος πράγματος είμαι εγγυητής;

      Μ’ αυτόν τον συλλογισμό, φθάνει κανείς στο καίριο σημείο του σημερινού δημόσιου διαλόγου (ή μη-διαλόγου) και απαντά στην ύποπτη απαίτηση σιωπής ή λείανσης κάθε κριτικού λόγου. Λέγεται από την κυβέρνηση και από πολλούς άλλους: μην συζητείτε δημοσίως λεπτά εθνικά ζητήματα. Όμως, εμείς είμαστε – είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε – εγγυητές. Ας μάθουμε, επί τέλους, σε τι πράγμα είμαστε εγγυητές και έναντι τίνος εγγυούμαστε; (Όταν μάλιστα το Σχέδιο Ανάν ορίζει ρητώς ότι η Συνθήκη Εγγύησης των Συμφωνιών του 1959 έχει ως ακριβώς είχε, και όταν ουδέν σχόλιον γίνεται για την τουρκική εκδοχή ‘Ατίλα’ της εν λόγω Συνθήκης Εγγύησης.)

3/12/2002

Context 313

Το νέο σύνταγμα… της Κύπρου, για να καταστεί βιώσιμο, με τόσες φυλετικές διακρίσεις που θα επιχειρεί, θα πρέπει να φορέσει κίτρινα και κόκκινα αστέρια στα πέτα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Πώς αλλιώς θα διακρίνονται Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, στον βαθμό που μια κοινή κοινωνία θα τείνει να ομογενοποιηθεί με την πάροδο του χρόνου; Τις αντιφάσεις τις τονίζουμε για να δείξουμε όχι την προχειρότητα και βιασύνη να κλείνουν δύσκολα θέματα, αλλά για να πούμε πώς πλέον οι ηγετικές πολιτικές και πνευματικές ελίτ της Νέας Τάξης Πραγμάτων αντιμετωπίζουν τους λαούς.

      Ως Βαλκάνιοι, ξέρουμε πλέον όλοι τα νεοσύστατα υβριδικά πολιτικο-διοικητικά μορφώματα που έχουν εγκατασταθεί απ’ άκρη σ’ άκρη στα Βαλκάνια. Μια ακόμη πράξη βαλκανοποίησης των Βαλκανίων είναι αυτή που επιχειρείται στην Κύπρο, με ένα ακόμη κράτος-μη-κράτος δίπλα στα άλλα κράτη-μη-κράτη. Τα σύγχρονα κράτη-μη-κράτη διαφέρουν από τα τυπικά προτεκτοράτα του μεσοπολέμου, αφού αυτά τα σύγχρονα κράτη-μη-κράτη αποκτούν, υποτίθεται, έστω και μέσω ενός περιπεπλεγμένου συστήματος ‘κατανομής ισχύος’ (power-sharing), διεθνή προσωπικότητα και μετέχουν σε διεθνείς οργανισμούς.

      Κι έπειτα, κατά την λογική των συνεχών αφαιρέσεων, και ξεχνώντας γεωγραφία και ιστορία, ξεχνώντας που βρίσκεται η Κύπρος και πού το Βέλγιο και η Ελβετία, μιλούν αυτοί για βελγικό και ελβετικό μοντέλο.

4/12/2002

Context 314

O Robert Holland… (σύγχρονός μας βρετανός ιστορικός) γράφει στο ογκώδες έργο του Η Βρετανία και ο Κυπριακός Αγώνας για τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου: «Αν και η Κύπρος γινόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία, επρόκειτο για μια μορφή ανεξαρτησίας χωρίς πραγματικό κράτος. Ο Σερ Χιου Φουτ (τότε κυβερνήτης της Κύπρου) συνόψισε προσφυώς αυτό που πραγματικά συνέβαινε όταν αναφέρθηκε στην μετάβαση ‘από την αποικιακή αρχή στην αρχή των Συμφωνιών’. Όταν αυτές οι συμφωνίες ουσιαστικά κατέρρευσαν, στις αρχές του 1964, δεν υπήρχε κρατικός μηχανισμός για να επανασυγκολλήσει τα θραύσματα. Η γένεση ενός μη-κράτους βρίσκεται στον πυρήνα της ιστορίας που έχουμε αφηγηθεί.» (Holland 2001, σελ.575).

      Το μακροσκελέστερο σύνταγμα της Ευρώπης ήταν αυτό που βασίσθηκε στις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου (199 άρθρα) (αμέσως μετά από αυτό της πρώην Γιουγκοσλαβίας, κράτους επίσης διαλυθέντος). Ένα σύνταγμα, για να είναι σύνταγμα δημοκρατικού και χωρίς δουλείες κράτους, πρέπει να είναι μια σχετικώς σύντομη διακήρυξη αρχών ενότητας και λαϊκής κυριαρχίας, επί τη βάσει των αρχών της απλής πλειοψηφίας, που αποφασίζει και κυβερνά, και της μειοψηφίας, που ελέγχει αυτόν που κυβερνά. Κάθε παρέκκλιση από αυτή την απλή αρχή είναι ύποπτη και επιδεκτική άπειρων κακοπροαίρετων ερμηνειών (για τις οποίες θα αποφαίνεται ένα περίεργο Ανώτατο Δικαστήριο).

5/12/2002

Context 315

Σε νησί συνταγματολόγων… θα μεταβληθεί η Κύπρος. Πρακτικώς, μπορεί να θέσει κανείς το εξής εύλογο ερώτημα: Τι είδους άνθρωποι θα κατοικούν σ’ αυτό το νησί; Θα είναι όλοι (ή τουλάχιστον οι δημόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι και οι πολιτικοί της κεντρικής διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, που θα κληθούν να υπηρετήσουν το σύνταγμα) όχι μόνον εγγράμματοι, αλλά και εξειδικευμένοι στο συνταγματικό δίκαιο και μάλιστα ενός συντάγματος που είναι δύσκολο να κατανοηθεί ακόμη και από έμπειρους συνταγματολόγους; Και δεν θα υπάρξει σε όλα αυτά ένας ακόμη Ραούφ Ντενκτάς ή ένας ακόμη Γεωρκάτζης ή ένας Σαμψών να τινάξουν στα θεμέλια αυτό το απίθανο οικοδόμημα (του Σχεδίου Ανάν) που θα προβλέπει απίθανες λεπτομερειακές ρυθμίσεις και για τις πιο απίθανες των περιπτώσεων.

      Αυτή η ποσόστωση σ’ αυτήν την υπηρεσία, αυτή η ποσόστωση στην άλλη υπηρεσία, αυτή η ποσόστωση στην αστυνομία, αυτή η ποσόστωση σ’ αυτό και στο άλλο πολιτειακό όργανο. Η πλειοψηφία της μιας κοινότητας σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα ποσοστό της μειοψηφίας της άλλης κοινότητας – με την εισαγωγή δια της πλαγίας οδού του δικαιώματος αρνησικυρίας (βέτο). (Το βέτο βεβαίως στο εσωτερικό μιας χώρας μέλους της Ε.Ε. θα μπορεί να καθίσταται με την σειρά του καταχρηστικό βέτο στην ίδια την Ε.Ε..)  Ποσοστώσεις στην σύνθεση του πληθυσμού σε κάθε περιοχή και επιφύλαξη άσκησης αρμοδιοτήτων, επί των ευαίσθητων ζητημάτων μετακίνησης και εγκατάστασης, από τα ‘συστατικά κράτη’!

6/12/2002

Context 316

Όχι σύνταγμα… αλλά συνεταιρισμό περιορισμένης ευθύνης μεταξύ δύσπιστων εμπορικών εταίρων θυμίζει το Σχέδιο Ανάν. Δεν παραβιάζεται, έτσι, το ευρωπαϊκό κεκτημένο – όπως συνηθίζεται να λέγεται τεχνοκρατικώς – αλλά το ουσιώδες δημοκρατικό κεκτημένο (και η ίδια η κοινή μας λογική μαζί). (Και αν αξίζει να το σημειώνουμε αυτό είναι για να πούμε πώς ξεχνούμε τις πάγιες δημοκρατικές αρχές μας όταν θέλουμε να τελειώνουμε με ένα ‘ενοχλητικό και κουραστικό θέμα’).

      Για να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύνταγμα θα πρέπει να μην υπάρχει δυσπιστία, αλλά στοιχειώδης εμπιστοσύνη. Αλλά τότε, αν υπάρχει εμπιστοσύνη, χρειαζόμαστε ένα απλό δημοκρατικό σύνταγμα σαν όλων των δημοκρατικών κρατών τα συντάγματα. Κάτι στραβό υπάρχει στον όλο συλλογισμό. Και ίσως, πάλι, οι υψηλών επαγγελματικών προσδοκιών απόφοιτοι των σχολών Επίλυσης Συγκρούσεων να ψάχνουν για δουλειά στο γνωστό αντικείμενό τους, που είναι οι ανώριμοι λαοί που δεν έχουν μάθει να ζουν εν ειρήνη. ‘Μια άλλη μορφή αποικιακής σκέψης!’, που θάλεγε κι ο σπουδαίος Edward Said. Έτσι εξηγείται και η πρόβλεψη του Σχεδίου Ανάν για την δημιουργία Επιτροπής Συμφιλίωσης που θα κληθεί να συμφιλιώσει του ‘ανώριμους λαούς’ – Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους – που δεν αντιλαμβάνονται τα πλεονεκτήματα της ειρήνης.

7/12/2002

Context 317

Στην Ιταλία… του Μπερλουσκόνι και του Μπόσι (της ακραίας νεοφιλελεύθερης δεξιάς δηλαδή) το ζήτημα της περιφερειακής αποκέντρωσης τίθεται με ένα διαφορετικό απ’ ό,τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα τρόπο. Το νομοσχέδιο που καλούνται να ψηφίσουν (ή καταψηφίσουν) αυτές τις ημέρες οι ιταλοί βουλευτές αφορά μια εκτεταμένη αποκέντρωση που θα επιτρέψει μια μεγάλη οικονομική, εκπαιδευτική και αστυνομική αυτονομία των περιφερειών. Η νομοθετική πράξη αυτή ίσως αργότερα οδηγήσει σε περαιτέρω αυτονόμησή των περιφερειών. Το ενδιαφέρον, στην περίπτωση, είναι ότι η Αριστερά είναι αυτή που μιλάει στην Ιταλία υπέρ της διατήρησης των συνεκτικών δομών του εθνικού κράτους, την ώρα που η ιταλική δεξιά σφυρίζει αδιάφορα μπροστά στον διαφαινόμενο κίνδυνο αποσύνθεσης του ιταλικού εθνικού κράτους. Προφανώς, οι πλούσιοι Λομβαρδοί της Βόρειας Ιταλίας δραχμή (λιρέτα) δεν δίνουν για την τύχη του προβληματικού ιταλικού Νότου (κι επείγονται να επιτύχουν την απαλλαγή τους από τα σχετικά φορολογικά βάρη).

      Η αριστερά, λόγω των απλουστευτικών ιδεολογημάτων με τα οποία πολιτεύεται συνήθως, είχε και έχει μια δυσκολία να πραγματευθεί ζητήματα που αφορούν το ιστορικό και το σημερινό εθνικό κράτος (όπως έχει και την ίδια δυσκολία να πραγματευθεί την ιστορική και την σημερινή έννοια του έθνους) – φοβούμενη μήπως ταυτισθεί με τον φανατικό εθνικισμό. Η συζήτηση δεν είναι εύκολη. Με στερεότυπα, γίνεται ακόμη δυσκολότερη.

10/12/2002

Context 318

Ο Θεός και ο Αλλάχ… (και το γαϊδουρινό πείσμα του Ντενκτάς) βάλανε το χέρι τους και η Κύπρος μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση σώα και αβλαβής (για να πανηγυρίζει τώρα ο χρυσοδάκτυλος πρωθυπουργός μας). Η Κύπρος μπήκε στην Ευρώπη ως ενιαίο κράτος, ως Κυπριακή Δημοκρατία, και όχι, όπως ήθελε το Σχέδιο Ανάν, ως άθροισμα δύο ‘συστατικών κρατών’. Το αν αναστέλλεται η εφαρμογή της ένταξης στο βόρειο τμήμα της, αυτό βαραίνει πλέον αποκλειστικώς τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις. Τώρα θα διαπραγματευθεί από θέσεως ισχύος ακόμη και το εκτρωματικό αυτό σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού. Θα είναι δε ο Ντενκτάς αυτός που θα πιέζεται (ή θα εκβιάζεται) να υποχωρήσει ατάκτως: θα πιέζεται (ή θα εκβιάζεται) από την μητέρα-Τουρκία με τις άπειρες εσωτερικές αντιφάσεις της, από την υπερατλαντική προστάτιδα, αλλά κυρίως από τους Τουρκοκυπρίους (που διαδηλώνουν αυτή την στιγμή υπέρ της οποιασδήποτε λύσης και της ένταξής τους στην Ευρώπη των 25). 

      Και αν, παραπλεύρως, παίχθηκε, γύρω από το Κυπριακό και τις ενδο-τουρκικές αντιθέσεις, και ένα παιγνίδι γοήτρου και ισχύος μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης, αυτό μάλλον δεν αφορά την ελληνική κυβέρνηση. Η Τουρκία έπαιξε το χαρτί της Αμερικής και η Αμερική έπαιξε το χαρτί της Τουρκίας (όχι διότι συνέπιπταν τα κοσμικά και θρησκευτικά τους ‘πιστεύω’) και χάσανε μάλλον και οι δύο. (Έχουνε και οι υπερδυνάμεις τις μικρο-ήττες τους!)

17/12/2002

Context 319

Η Ευρώπη των 25… περιέχει, με άλλα λόγια, τις χώρες που πάντα, στην πρόσφατη ιστορία της, επιθυμούσε να καταλάβει η Γερμανία. Η ιστορία είναι αρκούντως διδακτική.

      Ο σιδηρούς καγκελάριος, ο Βίσμαρκ (αυτό το κλασικό αρχέτυπο της μεγάλης δεξιάς πολιτικής), επιθυμούσε να επιτύχει τους στόχους της η Γερμανία δια της περίτεχνης διπλωματίας (αν και πάντα υπολόγιζε, έστω και επικουρικώς, και την σημασία της στρατιωτικής ισχύος, την οποία ενίοτε και ασκούσε). Θα υλοποιούσε το όραμα της ισχυρής Μικρής Γερμανίας (που δεν θα συμπεριελάμβανε την Αυστρία και την Αυστριακή Αυτοκρατορία). Οι διάδοχοί του δεν τα κατάφεραν να ελέγξουν τον δυναμισμό και τις επεκτατικές διαθέσεις της χώρας τους (και την ωμή ματαιοδοξία του κάιζερ και των μιλιταριστών συμβούλων του). Και οδηγήθηκαν στην ανείπωτη καταστροφή, όπου παρέσυραν και τον υπόλοιπο κόσμο δυστυχώς.

      Μετά άρχισε η ανοικοδόμηση. Το όραμα της ισχυρής Μεγάλης Γερμανίας αφέθηκε για ένα δυσπροσδιόριστο μέλλον. Προείχε η σκληρή δουλειά (με την σκληρή δουλειά, βεβαίως, των χιλιάδων μεταναστών που συνέρευσαν οργανωμένα – εν είδει προτύπου στρατοπέδου – στην χώρα. Η Γερμανία (η Μικρή Γερμανία) χωρίστηκε στα δύο. Η δε Αυστρία (και Αυστροουγγαρία) είχε, προ πολλού, χωριστεί σε πολλά κομμάτια. Στην Ευρώπη των 25 θα βρισκόντουσαν πάλι όλοι μαζί. (Και, τώρα, χωρίς τις αμφισβητήσεις και τους ενοχλητικούς εθνικισμούς του παρελθόντος.)

19/12/2002

Context 320

Τον Κορνήλιο Καστοριάδη… θυμήθηκε ο φίλος μου ο Αριστείδης Μουζακίτης, καθηγητής-μαθηματικός, και μίλησε για αυτόν τον σπουδαίο σύγχρονο φιλόσοφο σε μια από τις διαλέξεις που οργανώνει τακτικά η Αστρονομική Εταιρεία. Και άρχισε με ένα ποίημα της Σαπφούς για το φεγγάρι, κάνοντάς μας και ένα πολύ ενδιαφέρον μάθημα της αρχαίας ελληνικής με τα βαθύτατα νοήματά της. (Τι να καταλάβουμε εμείς τώρα από την ‘δύση’ του φεγγαριού, που είναι απλώς δύση του φεγγαριού και όχι και η δύση-βουτιά του δύτη-φεγγαριού στα βαθυγάλανα νερά του Αιγαίου;)

      Ο Καστοριάδης διέκρινε στην κλασική Ελλάδα την στιγμή της απόφανσης (και απόφασης) των ανθρώπων ότι ‘εμείς’ (και όχι οι θεοί) είμαστε αυτοί που κρίνουν και θα κρίνουν την τύχη της πόλης. Και, για πρώτη φορά, καλλιέργησαν την γλώσσα στο πεδίο της πόλης και της δημοκρατίας. Είναι η στιγμή της γέννησης της φιλοσοφίας. «Η ίδια η ελληνική γλώσσα είναι ήδη δυνάμει φιλοσοφία. Αυτή η δυνάμει φιλοσοφία έγινε έργω φιλοσοφία ταυτόχρονα με την γέννηση της πολιτικής από το τέλος του 7ου αιώνα π.Χ.. Η πάλη μέσα στην πόλη και η αμφισβήτηση της θεσμισμένης πολιτικής τάξης εκρήγνυνται την ίδια στιγμή και εκφράζουν την ίδια ανατρεπτική δημιουργία με την φιλοσοφική ερώτηση, δηλαδή την αμφισβήτηση των θεσμισμένων σημασιών και της κοινωνικά εγκαθιδρυμένης μυστικοθρησκευτικής τάξης του κόσμου.» (Καστοριάδης).

20/12/2002