Context 341-360

Context 341

O Κλαούζεβιτς… ήταν, είναι και θα είναι πάντα επίκαιρος και καίριος. (Δεν είναι σωστό, αγαπητέ Γιώργο, αυτό που γράφεις στο χθεσινό φύλλο ότι τώρα, με τον Μπους, ο Κλαούζεβιτς ξαναγίνεται επίκαιρος.) Ο Κλαούζεβιτς ερμηνεύεται, εσφαλμένα, κατά τρόπο που τελικώς αντιστρέφει και διαστρέφει αυτό που ήθελε να πει ο πρώσος κλασικός θεωρητικός του πολέμου. Η πρόταση: «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής, με άλλα μέσα» δεν εννοεί ότι από εδώ έχουμε την καλή (διπλωματική) πολιτική και από εκεί έχουμε τον κακό πόλεμο. Η διατύπωση «άλλα μέσα» δεν είναι αυτό που ενδιαφέρει τον Κλαούσεβιτς, εν προκειμένω. Το κρίσιμο σημείο της πρότασης είναι η «συνέχεια».

      Ο κοινός (μη συναινετικός, συγκρουσιακός στην τελική του ανάλυση) χαρακτήρας της πολιτικής και του πολέμου είναι αυτό που υπογραμμίζεται από τον Κλαούζεβιτς. Κι αυτή η υπογράμμιση απευθύνεται όχι στον οποιοδήποτε Μπους (αυτός δα ξέρει!), αλλά στην τεράστια χορεία θεωρητικών και διανοουμένων που, στην θεωρητική πολυπραγμοσύνη τους, παραλείπουν να μιλήσουν για την συγκρουσιακή ουσία των διεθνών σχέσεων (ουσία που αποκαλύπτεται εντυπωσιακά στις κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας). Όλοι οι τόνοι κειμένων των διεθνών συμφωνιών και των διεθνών οργανισμών μπορούν να γραφτούν στα παλαιότερα υποδήματά τους, αν έτσι τους συμφέρει κι αν έτσι μπορούν! (Οπότε το μόνο που μας μένει είναι η αποκατάσταση των ισορροπιών των δυνάμεων, πάση θυσία και παντί ρεαλισμώ).

19/3/2003

Context 342

O πόλεμος αυτός… θα γίνει, πρώτον, γιατί έχει εξαγγελθεί (έγραφε η στήλη στις 19 Σεπτ. 2002 – δύο μήνες πριν την απόφαση 1441 – έχοντας κατά νου τον θουκυδίδειο διάλογο Αθηναίων - Μηλίων).

      Δεύτερον (συνεχίζαμε), ο πόλεμος θα γίνει λόγω πετρελαϊκών αποθεμάτων του Ιράκ, μέρος των οποίων έχουν καπαρώσει ευρωπαϊκές εταιρείες. (Οι Αμερικανοί θα χάριζαν στους Ευρωπαίους όλη την Κασπία, αν έλεγχαν τα τεράστια και χαμηλότατου κόστους εξόρυξης και άριστης ποιότητας ιρακινά πετρέλαια.)

      Τρίτον, ο πόλεμος θα γίνει ως όρος και απαίτηση του Ισραήλ για την επίλυση του Παλαιστινιακού.

      Τέταρτον, ο πόλεμος θα γίνει για απασχόληση ενός αργούντος στρατιωτικού προσωπικού και υλικού.

      Πέμπτον, ο πόλεμος θα γίνει για την αξιοπιστία και το κύρος της αντιτρομοκρατικής προπαγάνδας.

      Όσο δε για τους Ευρωπαίους (συνεχίζαμε τότε), αυτοί έχουν όλοι (πλην Αγγλο-λακεδαιμονίων) διακηρύξει επανειλημμένα και σε όλους τους τόνους την αντίθεσή τους σε ένα τέτοιο πόλεμο, ώστε, αν τελικώς αυτός γίνει, θα έχουν να αντιμετωπίσουν αυτοί τον παππού Θουκυδίδη. (Δεν αρκεί να μην είσαι λακές των Αμερικανών. Πρέπει να είσαι και κάτι!)

      Σήμερα, που ξαναδιαβάζω το κείμενο αυτό, σκέφτομαι ότι πρέπει ακόμη να προσθέσω και την ‘ζωντανή’ εμποροπανήγυρη οπλικών συστημάτων. Και να προσθέσω ακόμη και τα μετα-Enron εσωτερικά αδιέξοδα της αμερικανικής οικονομίας που, και προ του φαντάσματος του ευρώ, πρέπει κι αυτά κάπως να αντιμετωπισθούν.

20/3/2003

Context 343

Κραυγή σιωπής στο μαύρο έγκλημα…

……………………………………………………………………………………………………………………

21/3/2003

 

Context 344

Δημοτικοί άρχοντες… και (αρχοντοχωριάτες) Αργείοι Κερκυραίοι, τούτες τις στιγμές λίγη περισυλλογή και υπέρβαση (της μικρομίζερης καθημερινότητας του Τεχνικού σας Προγράμματος) δεν βλάπτει. Οι λακκούβες ανοίγονται, πια, όχι στους δρόμους, αλλά στις ψυχές. Το να περιμένετε, ω Αργείοι, το διάγγελμα του Προέδρου (που χτενίζεται, όπως είδαμε, ως οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα, λίγο πριν την προσωπική θυσία τους στις Θερμοπύλες – με την διαφορά ότι για τον Μπους η θυσία είναι των άλλων), για να δώσετε λίγο χρόνο στο μάθημα της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας, είναι ελαφρότητα, που δεν την βαστάει αυτός ο τόπος (όσο είναι και δικός μου ο τόπος). Εξέλιπε ο κοινός νους και περίσσεψε η ρητορική του καθήκοντος και το καθήκον της ρητορικής.

      Εύγε στον κόκκινο Χάρη και όσους τον ακολούθησαν στην συμβολική αποχώρηση! Το να συζητάς (μεσ’ στην καλή χαρά!) το Τεχνικό σου Πρόγραμμα και το 3^ο ΚΠΣ, την ώρα που η γη πενθεί και φλέγεται και εκατοντάδες χιλιάδες είναι στους δρόμους, είναι ύβρις, προσβολή. Ο (παιδαγωγικός, διδακτικός) συμβολισμός των πράξεων είναι το μόνο που σου μένει σ’ αυτόν τον κόσμο των νοημάτων (κι όταν το μόνο νόημα που θέλουν κάποιοι να πιστέψουμε είναι η ΟΝΕ, το ΚΠΣ και άλλα αρκτικόλεξα).

      Σ’ ακούω. Όχι, δεν είναι μάταιο να βγαίνεις στους δρόμους, τώρα. Μάταιο είναι να μένεις στο σπίτι σου. Η παθητικότητα και η αδιαφορία εκλαμβάνονται, από το Έσελον, ως συναίνεση και αποδοχή. Και μετά θα έρθει η σειρά σου, που λέει και ο Μπρεχτ. (Αλλά τώρα δεν ακούς εσύ!)

22/3/2003

 

Context 345

Οι αιχμάλωτοι του Μαζάρ-ι-Σαρίφ… του Αφγανιστάν (600 στον αριθμό) εκτελέσθηκαν όλοι (πλην ελαχίστων διασωθέντων) στις 25 Νοεμβρίου 2001, παρά τα όσα προβλέπει η περί των Αιχμαλώτων Πολέμου Συνθήκη της Γενεύης του 1949. Η σφαγή έγινε σε συνεργασία της αφγανικής Βόρειας Συμμαχίας και των Αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων.

      Η εμπλοκή των ΗΠΑ σ’ αυτή την ωμή παραβίαση της Συνθήκης της Γενεύης (για να μη θυμηθούμε και το παλιότερο Μάι-Λάι και το νεώτερο Γκουαντανάμο!) εντοπίζεται και στον υπουργό Άμυνας κ. Ράμσφελντ (αυτόν που υπενθύμιζε προχθές στους Ιρακινούς την ύπαρξη της Συνθήκης). Ο αμερικανός υπουργός Άμυνας έθεσε τότε βέτο στην απελευθέρωση των Ταλιμπάν που δεν ήταν Αφγανοί (και έκανε και σχετικές περί αυτού δηλώσεις στο CBS). Έτσι, μετά την παράδοση όπλων (και παρά τα αντιθέτως συμφωνηθέντα για την παράδοση), οι μη-Αφγανοί Ταλιμπάν (που διαχωρίσθηκαν προς τούτο από τους Αφγανούς Ταλιμπάν) βρέθηκαν να κρατούνται σε φρούριο έξω από το Μαζάρ-ι-Σαρίφ. Σε εξέγερσή τους (που έγινε κατά την διάρκεια απόπειρας δεσίματός τους για να υποστούν την ανάκριση δύο πρακτόρων της CIA) η αντίδραση των δεσμοφυλάκων τους, και υπό την ενίσχυση των Αμερικανών στρατιωτών (και αμερικανικών αεροσκαφών), ήταν η πυρπόληση του φρουρίου και η άμεση εκτέλεσή όσων διέφευγαν της φωτιάς.

      (Η Διεθνής Αμνηστία και άλλοι Μη-Κυβερνητικοί Οργανισμοί έχουν κατ’ επανάληψη ζητήσει την διεθνή ποινική δίωξη των υπευθύνων της σφαγής και του κ. Ράμσφελντ προσωπικώς.)

25/3/2003

Context 346

Το 1648… η Ευρώπη έβγαινε μέσα από ένα μακρότατο, αιματηρότατο πόλεμο (τον Τριακονταετή Πόλεμο, κατά τον οποίο όλοι – λαοί και εκατοντάδες ηγεμόνες – πολέμησαν εναντίον όλων, για ζητήματα εδαφικά, θρησκευτικά, ισχύος). Είχε χυθεί τόσο αίμα, στα τριάντα αυτά χρόνια, και αισθάνονταν όλοι τόσο ηττημένοι, ώστε αποφάσισαν να φτιάξουν (στο Μύνστερ της Βεστφαλίας) την περίφημη Συνθήκη της Βεστφαλίας, θέτοντας ουσιαστικά την βάση της σύγχρονης διεθνούς συμπεριφοράς. Διαμορφώνονταν, έτσι, τα πρώτα σύγχρονα κράτη. Η επέμβαση (‘ανθρωπιστική’ ή μη ‘ανθρωπιστική’) του ενός κράτους στα εσωτερικά ζητήματα ενός άλλου κράτους θα ήταν για πάντα παράνομη – δεν θα μπορούσε να παραγάγει νόμιμα αποτελέσματα.

      Η συνθήκη αυτή, τους επόμενους αιώνες, παραβιάσθηκε πολλές φορές. Επρόκειτο, όμως, πάντα, για κάτι παράνομο, που έπρεπε να αποκατασταθεί. Το παλαιό αυτοκρατορικό δικαίωμα της επέμβασης σε όλα τα σημεία του (ευρωπαϊκού) κόσμου έπαυε να είναι αυτονόητο. Οι διεθνείς συμπεριφορές γίνονταν πιο προβλέψιμες.

      Το βεστφαλιανό δόγμα έπαυσε να ισχύει την τελευταία δεκαετία του 20 αιώνα, με την εισαγωγή του δόγματος του ανθρωπιστικού πολέμου και την επαναφορά στις διεθνείς σχέσεις ενός ανανεωμένου (απρόβλεπτου) αυτοκρατορικού λόγου που αναμιγνύει (εκρηκτικά) την ηθική, την ωμή ισχύ, την αδιάκριτη αλαζονεία, τον ακραίο πουριτανισμό και την ακραία απελευθέρωση.  

27/3/2003

Context 347

Στο Γιουγκοσλαβικό… βρίσκεται το μυστικό του σημερινού πολεμοχαρούς θράσους των ισχυρών.

      (Γράφοντας αυτές τις γραμμές, ακούω από την ανταποκρίτρια της ΕΤ3 στις ΗΠΑ κάτι που δεν μπορώ να το πιστέψω: εκπαιδευτικός στην μεγάλη χώρα της ελευθερίας έχασε την δουλειά του, γιατί φόρεσε κονκάρδα με το σύνθημα «Ο πόλεμος δεν είναι λύση»! – αυτοί θα επιβάλουν την δημοκρατία σε μια άλλη χώρα; Και άλλο ‘δημοκρατικό’ μαντάτο, από την ίδια ανταποκρίτρια: Δύο νομπελίστες ειρήνης – οι κυρίες Γουίλιαμ και Μακ Κουάιρ – συνελήφθησαν γιατί διαδήλωναν, κρατώντας λουλούδια, κατά του πολέμου!)

      Επανέρχομαι στο Γιουγκοσλαβικό: Ποιος ξεχνάει εκείνη την ατέλειωτη σιωπή των ευρωπαίων διανοουμένων, όταν διαλυόταν μια κανονική χώρα (που διέθετε όλα τα πιστοποιητικά γεννήσεως, αναγνωρίσεως και συμμετοχής σε όλους τους μεγάλους διεθνείς οργανισμούς); Ποιος ξεχνάει εκείνη την ατέλειωτη στρατιά Ευρωπαίων (και Γαλλο-γερμανών, σημερινών μετανοησάντων), που, αφού είχε αποδώσει στον Μιλόσεβιτς κάθε αμαρτία της ανθρωπότητας, βιαζόταν να αποσπάσει όλα τα κομμάτια της κάποτε κραταιάς (και επικίνδυνα ανταγωνιστικής) ενιαίας Γιουγκοσλαβίας; Δεν μιλούσαν, τότε, όλοι αυτοί την σημερινή γλώσσα του κ. Μπους και του κ. Αθνάρ; Δεν γίνηκαν όλα, τότε, για την απελευθέρωση και για τα ανθρώπινα δικαιώματα;

      Και οι Πιλάτοι ήταν ίδιοι!   

28/3/2003

Context 348

Στο όνομα του ρεαλισμού… γίνονται όλα: και η επίθεση και η άμυνα. Το θέμα δεν είναι αν επικαλείσαι τον ρεαλισμό. Γιατί υπάρχει πάντα ο ρεαλισμός της υπακοής και ο ρεαλισμός της ανυπακοής (π.χ. ρεαλιστικότατο ήταν και το ‘Όχι’ του 1940).

      Όταν, λοιπόν, ο πρωθυπουργός μάς λέει και ξαναλέι «Πρώτα η Ελλάδα!», πρέπει να εξηγήσει, επιτέλους, ποιον από τους δύο ρεαλισμούς επικαλείται. Γιατί, πρώτη θα είναι η Ελλάδα. Άλλοι, όμως, θα είναι οι Έλληνες στην μια περίπτωση και άλλοι στην άλλη.

      Υπάρχουν, στην ιστορία, θα λέγαμε, πολέμαρχοι και ειρηνιστές. Υπάρχουν και πολέμαρχοι που επικαλούνται την ειρήνη (και την δημοκρατία του Ιράκ, όπως ο Μπους) και υπάρχουν και ειρηνιστές που είναι (ή προσποιούνται ότι είναι) ανυποψίαστοι για τον (πάντα καιροφυλακτούντα) πόλεμο (όπως οι τώρα μετανοηθέντες Γαλλο-γερμανοί). Και υπάρχουν, ακόμη, και ειρηνιστές που αναγνωρίζουν την πανταχού παρούσα λογική του πολέμου (ως μια τραγική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, εν γένει) εναντίον της οποίας πρέπει διαρκώς και ακαταπαύστως να επαγρυπνούν και να ανθίστανται.

      Η τελευταία κατηγορία χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: Είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ο πόλεμος είναι απόρροια του ‘συστήματος’ και είναι κι αυτοί που πιστεύουν ότι το ‘σύστημα’ είναι απόρροια του πολέμου. (Οι πρώτοι μάλλον δεν αναγνώρισαν ακόμη ότι όλα τα ‘συστήματα’ μια χαρά τα καταφέρνουν στον πόλεμο – είτε τον κατακτητικό είτε τον ανθρωπιστικό.)    

29/3/2003

Context 349

Στην αρχαία Βαβυλώνα… των κρεμαστών κήπων (του Ναβουχοδονόσορα) και του μεγάλου νομοθέτη, Χαμουραμπί, βρίσκονται τώρα οι Αμερικανοί (σε μια ιδιότυπη – ηθική – βαβυλώνια αιχμαλωσία, για την οποία θα μιλήσουμε αύριο). Λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από την Βαγδάτη. Απ’ ό,τι ξέρουμε, οι Αμερικανοί δεν διαβάζουν ούτε Ιστορία, ούτε Γεωγραφία. Ευτυχώς, μαθαίνουν την Γεωγραφία επ’ ευκαιρία των τόπων που κάθε φορά επιλέγουν να κτυπήσουν. (Οι πύραυλοι ξέρουν μόνον μια τυφλή γεωγραφία των συντεταγμένων. Κι από ιστορία, δεν σκαμπάζουν.)

      Να πούμε ότι και στα χρόνια του Χαμουραμπί και του Ναβουχοδονόσορα γίνονταν πόλεμοι. Δεν γνώριζαν, βέβαια, τότε, ότι το πετρέλαιο, που κρυβόταν στα έγκατα της γης τους, θα ήταν τόσο πολύτιμο, για να πολεμήσουν γι’ αυτό. Είχαν, όμως, τα νερά του Ευφράτη και του Τίγρη (και τα λατομεία της Περσίας), που αρκούσαν για να προκαλούν και τότε ατέλειωτους πολέμους.

      Ο Χαμουραμπί, λοιπόν, γύρω στο 1780 π.Χ., μάζεψε όλους τους εθιμικούς νόμους στον πρώτο γνωστό και πλήρη νομικό κώδικα του κόσμου. Η σημασία αυτού του κώδικα έγκειται, κυρίως, στην ανθρωπολογική τομή έναντι της αρχέγονης αυτοδικίας και βεντέτας. Πού να φανταζόταν ο άνθρωπος, τότε, ότι μετά από 3.783 χρόνια θα ερχόταν ένας νέος ηγεμών να ξαναγυρίσει στην πιο πρωτόγονη αυτοδικία μέσα σε μια παραζάλη τρομολαγνικής μανίας καταδίωξης. (Αν, βέβαια, ένας σκοτώσει τρεις, πάει φυλακή. Αν σκοτώσει ένα ολόκληρο λαό, δεν πάει φυλακή. – Ντοστογιέφσκι)

1/4/2003

Context 350

Η βαβυλώνια αιχμαλωσία… των Αμερικανών (στην οποία αναφερθήκαμε στο χθεσινό φύλλο) έχει να κάνει, πρώτον, με την ίδια την αρχαία Βαβυλώνα και τους θρύλους και τα φαντάσματά της (στα ερείπια των οποίων θρύλων και φαντασμάτων βρίσκονται τα αμερικανικά στρατεύματα αυτή την στιγμή) και, δεύτερον, με την ίδια την (ηθικο-πολιτική σήμερα, πολιτικο-στρατιωτική αύριο) αιχμαλωσία των Αμερικανών στα ερείπια αυτά.

      Η Αμερικανική Αυτοκρατορία έπαυσε από προχθές να υφίσταται, τουλάχιστον κατά τον συνεκτικό και συναινετικό τρόπο που συνεπάγεται η κλασική αυτοκρατορική δομή. (Και αν θα υφίσταται ακόμη, μετά απ’ αυτή την πολεμική περιπέτεια, μια μορφή αυτοκρατορίας, θα υφίσταται κατά τον τρόπο που αντιλαμβανόταν ο Μεσαίωνας την χαλαρή Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους και τους, σχεδόν, ανύπαρκτους εσωτερικούς δεσμούς της, κατά τους τελευταίους αιώνες της ζωής της.)

      Η Αμερικανική Αυτοκρατορία έκανε δύο μοιραία, γι αυτήν, βήματα: Πρώτον: κινήθηκε αγνοώντας τον αναγκαίο όρο της στοιχειώδους συναίνεσης (ανάμεσα στους υποτακτικούς και τους βασάλους της). Δεύτερον: όχι μόνον έπαυσε να πράττει επί τη βάσει του δοκιμασμένου ρωμαϊκού δόγματος ‘διαίρει και βασίλευε’ (divide et impera), αλλά, με τα καμώματά της, κατάφερε να ενώσει (περίπου) όλο τον κόσμο εναντίον της.

2/4/2003

 

Context 351

Τα λάθη πολεμικού σχεδιασμού… των Αμερικανών αποδεικνύουν ότι ο βασιλιάς του παραμυθιού, για άλλη μια φορά, είναι γυμνός. Από την εποχή των φαραώ, η βασική τέχνη του βασιλεύειν είναι να πείθεις τους υποτακτικούς σου ότι δεν είσαι γυμνός: Ότι διαθέτεις υπερφυσικές ικανότητες. Ότι είσαι κάτι σαν Θεός.

      Μια από τις αδυναμίες της ελληνικής Αριστεράς είναι ότι, αρεσκόμενη πάντα στα απίθανα συνομωσιολογικά σενάρια, αποδίδει όλα τα κακώς κείμενα στις υπερφυσικές ικανότητες των αμερικανικών υπηρεσιών. Αν, όμως, η 11^η Σεπτεμβρίου ήταν έργο αμερικανικών υπηρεσιών (όπως καμιά φορά λέγεται), για να μπορέσουν οι ΗΠΑ να οδηγηθούν στην σημερινή απροσχημάτιστη επιθετικότητα, δεν θα έκαναν τα σφάλματα του σημερινού τους πολεμικού σχεδιασμού.

      Όταν, λοιπόν, θέλεις ένα μέτωπο στον Βορρά, τότε, πριν στείλεις στρατεύματα, ρωτάς τον Τούρκο θυρωρό, αν σ’ αφήνει να περάσεις (και θυμάσαι και τις υποσχέσεις σου στους Κούρδους – υποσχέσεις που δεν είναι αρεστές στον ίδιο τον θυρωρό). Όταν μιλάς για τον φίλιο σιιτικό Νότο, πρέπει πρώτα να εξασφαλίσεις ότι θα είναι φίλιο και το γειτονικό, σιιτικό, Ιράν (και θυμάσαι και ότι το Ιράν αποτελεί τον δεδηλωμένο επόμενό σου στόχο – στόχος που δεν είναι αρεστός σε όλους του σιίτες, ιρανούς και ιρακινούς). Όταν, τέλος, μιλάς για απελευθέρωση του Ιράκ, δεν χρησιμοποιείς το ρήμα subdue (υποτάσσω).

      Μόλις τώρα ακούω και την είδηση: ‘ανθρωπιστικός’ βομβαρδισμός ενός μαιευτηρίου. Είναι οι λέξεις που είναι φτωχές; 

3/4/2003

Context 352

Την ‘αλήθεια’… την φτιάχνει κανείς, όπως ακριβώς φτιάχνει και το ψέμα, γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης. «Ο μόνος θάνατος είναι ο θάνατος που φτιάχνει με τον νου του ο άνθρωπος.» («Δεν ήξερα, δεν είχα ποτέ μου ακούσει για το Δέντρο απ’ όπου μπήκε ο θάνατος στον κόσμο. Λοιπόν; Ήταν αλήθεια ο θάνατος; Όχι αυτός – ο άλλος που θάρθει με το πρώτο κλάμα του νεογέννητου; Ήταν αλήθεια το άδικο; Η μανία των εθνών; Και ο μόχθος νύχτα-μέρα; … Το μεγάλο ψέμα τους, το Δέντρο, δεν υπήρχε» - Ελύτης: Ο Χαρταετός)

      ‘Αλήθεια’ είναι, σ’ αυτό τον πόλεμο, ότι οι στόχοι είναι στρατιωτικοί. Αλήθεια και το μαιευτήριο που βομβαρδίσθηκε και τα μωρά που κουφάθηκαν και βουβάθηκαν. ‘Αλήθεια’ είναι οι σκηνές της φιλικής υποδοχής των αμερικανικών στρατευμάτων από τους Άραβες. Αλήθεια και η νέα γενιά τρομοκρατών. ‘Αλήθεια’ η νέα δημοκρατία που θα ‘στηθεί’ στην έρημο. Αλήθεια και το χάος του Αφγανιστάν ή της Γιουγκοσλαβίας. ‘Αλήθεια’ είναι και η ανοικοδόμηση του Ιράκ. Μα πιο αλήθεια είναι τα επενδεδυμένα συμφέροντα σ’ αυτήν την ανοικοδόμηση. (Θα υπάρχει πάντα ένας πόλεμος, για να ανοικοδομούμε τα ερείπια που θα αφήνει πίσω του.)

      (‘Αλήθεια’ είναι ότι όλα είχαν προγραμματισθεί. Κι αλήθεια είναι ότι ξαφνικά ξέσπασε ενδο-συμμαχικός πόλεμος.)

      Ποιος θυμάται τώρα εκείνη την συγκλονιστική ‘μαρτυρία’ στο Κογκρέσο, το 1991, μιας μάνας, που της αφαίρεσαν οι Ιρακινοί την μπρίζα στην θερμοκοιτίδας του μωρού της, για να αποδειχθεί, μετά, ότι ήταν, απλώς, η ψευδόμενη κόρη του Κουβετιανού πρέσβη;

4/4/2003

 

Context 353

Η παγκοσμιοποίηση του πολέμου… είναι πάνω κι από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

      Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, σταματήσαμε να μιλάμε για την παγκοσμιοποίηση. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα κράτος που κάνει πόλεμο εναντίον ενός άλλου κράτους, εκβιάζοντας συμμαχίες και διευκολύνσεις και αγνοώντας όλους τους κανόνες των διεθνών θεσμών. Γιατί, λοιπόν, να πούμε ότι αυτό είναι ένα φαινόμενο παγκοσμιοποίησης, και όχι το παλιό φαινόμενο των εθνών-κρατών;

      Η παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, συγκρινόμενη με την υπαρκτή δύναμη των εθνών-κρατών, είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό, αλλά δευτερεύον. Το πρωτεύον είναι αυτό που ήτανε πρωτεύον και τον 19^ο αιώνα: τα έθνη-κράτη. Εκείνο, όμως, που είναι πολλές φορές σκοτεινό, είναι και το σημαντικότερο: Η κρίσιμη δύναμη των εθνών-κρατών, σήμερα, εντοπίζεται όχι στα στενά και παραδοσιακά (βεστφαλιανά) εθνικά συμφέροντα, αλλά στην πολιτική της παγκοσμιοποίησης, πράγμα πολύ διαφορετικό από την υπαρκτή παγκοσμιοποίηση (της οικονομίας): τα έθνη-κράτη βλέπουν εθνικά ζωτικά συμφέροντα παντού (στον κόσμο).

      Όσο θα διαμορφώνεται ο ευρασιατικός άξονας, η οιονεί αυτοκρατορική πολιτειολογική δομή της μεταψυχροπολεμικής Παγκόσμιας Νέας Τάξης θα γίνεται όλο και χαλαρότερη. Η διαφαινόμενη βραδυφλεγής (‘ασύμμετρη’) πολιτικο-στρατιωτική ήττα των ΗΠΑ (μετά την τωρινή ‘νίκη’) θα είναι ο ασφαλής δρόμος προς τον 19^ο αιώνα.  

5/4/2003

Context 354

Ο αιμοσταγής Σαντάμ… αποδεικνύει τον χαρακτηρισμό του αιμοσταγούς, εφ’ όσον όλη η αιματοχυσία του πολέμου θα είχε αποφευχθεί, αν εγκαίρως είχε υπακούσει στην αμερικανική εντολή εξορίας του. Το ίδιο, όμως, επιχείρημα θα μπορούσε να τεθεί και με άλλους όρους: Αφού ο Σαντάμ δεν λογαριάζει τις ζωές των υπηκόων του, πρέπει να ξέρεις ότι η θέση σου υπέρ του πολέμου σημαίνει και το ολοκαύτωμα των αμάχων. Το δεύτερο επιχείρημα είναι ισχυρότερο από το πρώτο (άσε που το πρώτο επιχείρημα θυμίζει και το σύνηθες θρασύδειλο επιχείρημα του βιαστή για τις προκλητικές ευθύνες της βιασθείσας: «τάθελε!»: το ηθικό βάρος της επίθεσης το φέρει, σύμφωνα με αυτή την νοσηρή σκέψη, το θύμα της επίθεσης – κι όταν μάλιστα είναι και προκλητικά αιμοσταγές, τόσο το χειρότερο).

      Πληθαίνουν αυτοί που επιθυμούν να βλέπουν «ρεαλιστικά» την υπόθεση: «Στο τέλος να είμαστε με τον νικητή!» Η υπόθεση της Σούδας είναι ενδεικτική: Μετά από μια ηρωική δεκαετία (δεκαετία του 1980), κατά την οποία «διώξαμε όλες τις βάσεις» (πλην εκείνων που πραγματικά χρειάζονταν οι «μεγάλοι σύμμαχοι»), σήμερα προφασιζόμαστε τις διεθνείς δεσμεύσεις μας έναντι εκείνου που κατάφωρα παραβίασε κάθε έννοια διεθνούς δέσμευσης.

      Σκέφτομαι τώρα πως στο Ιράκ του Σαντάμ είχες μια δυνατότητα να διαφύγεις, ως πολιτικός πρόσφυγας, σε μια άλλη χώρα. Στον κόσμο του Μπους δεν έχεις πού να πας, αφού αυτός είναι παντού. (Αυτή ακριβώς είναι η διαφορά των δύο αιμοσταγών ηγετών!)

8/4/2003

 

Context 355

Οι δημοσιογράφοι… τις ημέρες αυτές σώζουν την τιμή και την υπόληψη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Μετά από άπειρες ώρες ανίας και βλακείας, τα ΜΜΕ έστρεψαν πρόθυμα (και με αυτοθυσία σε ορισμένες περιπτώσεις) το βλέμμα στην ουσία της πολιτικής, που είναι ο πόλεμος και η ειρήνη και η διαρκής τους αντιπαράθεση. Η πολεμική προπαγάνδα – π.χ. του CNN – επισκιάσθηκε από την συνεπή δημοσιογραφία άλλων μέσων και άλλων δημοσιογράφων.

      Είναι βέβαιον ότι τα θύματα της άγριας απρόκλητης εισβολής θα ήταν πολύ περισσότερες χιλιάδες, αν δεν ήταν οι κάμερες και οι δημοσιογράφοι παρούσες και παρόντες. Η πολεμική προπαγάνδα ήταν έτοιμη – για να δικαιολογήσει την φρικαλεότητα – να μας δείχνει από το πρωί μέχρι το βράδυ τους πολυτελείς, αλαβάστρινους, μπιντέδες του δικτάτορα Σαντάμ. (Λες και οι μπιντέδες του Λευκού Οίκου ή του Τσέϊνι ή του Περ ή της Ράις δεν είναι εξ ίσου αλαβάστρινοι και με χρυσοποίκιλτους ρουμπινέδες.) Η πολεμική προπαγάνδα – είναι βέβαιον – δεν ήταν έτοιμη να φωτογραφίσει τον πόνο των πλημμυρισμένων με αίμα νοσοκομείων.

      Το αντιπολεμικό κίνημα τροφοδοτήθηκε με τις εικόνες των ακρωτηριασμένων παιδιών του πολέμου, που με απαράμιλλο τρόπο ρωτούν για τις αξίες του κόσμου των πολιτισμένων. Και αυτές τις εικόνες της αφτιασίδωτης αλήθειας τις χρωστάμε σε κάποιους που ρίσκαραν τις ζωές τους.

9/4/2003

Context 356

Το δίλημμα ‘ΟΗΕ’… συνίσταται στο ερώτημα «ανθρωπιστική βοήθεια ή νομιμοποίηση του πολέμου;» Είναι βέβαιον ότι καθαρή απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχει: Η ανθρωπιστική βοήθεια θα συνοδεύεται και από ολίγη (έως πολλή) νομιμοποίηση. Και τούμπαλιν: Η νομιμοποίηση θα συνοδεύεται και από πολλή (έως ολίγη και προσχηματική) ανθρωπιστική βοήθεια. Η ελληνική προεδρία της Ε.Ε., η οποία πρωτοστατεί στην ιδέα της «ανοικοδόμησης του Ιράκ υπό τον ΟΗΕ», δεν λέει κουβέντα για το κρίσιμο ζήτημα της σχέσης μεταξύ «ανοικοδόμησης» και νομιμοποίησης του πολέμου.

      Πίσω από το ανωτέρω προφανές δίλημμα – δεν πρέπει να μας διαφεύγει – αναδεικνύεται και ένα άλλο, πονηρότερο, δίλημμα: «νομιμοποίηση του πολέμου (έστω και δια της ανθρωπιστικής βοήθειας) και συμμετοχή στο μεγάλο πλιάτσικο ή καταγγελία του πολέμου και μη συμμετοχή στο μεγάλο πλιάτσικο;»

      Η ρευστότητα, που ήδη εμφανίζεται στην ευρύτερη περιοχή, δεν επιτρέπει στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ακολουθήσουν την αρχή: «βλέποντας και κάνοντας». Και οι αποφάσεις δεν μπορεί να έχουν το στοιχείο της εμμονής σε φαντασιακές (ευρωπαϊκές) κοινότητες και άλλες ουτοπίες. Επιβάλλεται εκτίμηση των υπαρκτών (και όχι φαντασιακών) συσχετισμών δυνάμεων και των μεγάλων διακυβευμάτων της ειρήνης και της τύχης των εθνών.

10/4/2003

 

Context 357

Οι Κερκυραίοι (του Θουκυδίδη)… σε μια επίδειξη realpolitik (πολιτικής συμφέροντος και ισχύος) παρουσιάζουν στους Αθηναίους το εξής επιχείρημα (διεκδικώντας σύμπραξη των Αθηναίων στον αγώνα των Κερκυραίων κατά Κορινθίων – συμμάχων των Σπαρτιατών – ενώ είχαν προηγηθεί τα νομικο-ηθικά επιχειρήματα των Κορινθίων):

      «Αν κανείς από σας αναγνωρίζει ότι τα όσα αναπτύξαμε είναι συμφέροντα, αλλά φοβάται ότι, αν τα αποδεχθεί, θα καταπατήσει τις σπονδές, ας γνωρίζει ότι αυτό που φοβάται θα του δώσει, στην πραγματικότητα, ισχύ και θα φοβίσει τους αντιπάλους του, ενώ, αν εμπιστευθεί τις συνθήκες και δεν μας δεχθεί, τότε αυτό θα τον εξασθενίσει και οι εχθροί του, που είναι κιόλας ισχυροί, θα τον φοβούνται πολύ λιγότερο.»

      Οι Αθηναίοι, αφού αμφιταλαντεύθηκαν μεταξύ ‘δικαίου’ και ‘συμφέροντος’ επέλεξαν το ‘συμφέρον’. Ο Θουκυδίδης καταπιάνεται με την διαχρονική αυτή διαπάλη ‘δικαίου’ και ‘συμφέροντος’ (δίκη Πλαταιέων, τιμωρία Μυτιληναίων, διάλογος Αθηναίων - Μηλίων). Η ‘ηθική’ βασιλεύει μέχρι την στιγμή που θα συγκρουσθεί με το ‘συμφέρον’. Από την στιγμή εκείνη, βασιλεύει το ‘συμφέρον’ και η ισχύς.

      Εμείς, οι υποτιθέμενοι των νομικών και ηθικών επιχειρημάτων, είμαστε ακόμη πιο αξιοκατάκριτοι από τους ‘ρεαλιστές’, αν καλλιεργούμε ψευδαισθήσεις φαντασιακών (ενάρετων) κόσμων. (Το ζήτημα, φίλοι, δεν είναι ανθρωπιστικό, αλλά ανθρωπολογικό.)

11/4/2003

Context 358

Ο Μέγας Ναπολέων… έσπερνε τις δημοκρατίες και φύτευε το δέντρο της ελευθερίας σε όσες χώρες υπέτασσε στρατιωτικά. (Το ίδιο έκανε και στο νησί μας, το 1797.) Οι Γάλλοι γίνονταν δεκτοί ως απελευθερωτές. Δεν αργούσε, όμως, να αρχίσει το πλιάτσικο. Και τότε οι ιδέες μπερδευόντουσαν. Αυτό που άλλοι θαύμαζαν, άλλοι το μισούσαν. Και κάποιες φορές, όπως στην αμυνόμενη έναντι των ναπολεοντείων στρατευμάτων Ισπανία, ο λαός φώναζε το εκπληκτικό: «Κάτω η ελευθερία!» (εννοώντας: «Κάτω οι Γάλλοι!»). (Κάπως έτσι έγιναν κι οι Γερμανοί εχθροί των γαλλικών ιδεών.)

      Η Ιστορία διδάσκει ένα μόνο πράγμα: ότι η Ιστορία δεν διδάσκει (αυτό το είπε ο πιο ευφυής αντιδραστικός του κόσμου: ο Κίσινγκερ). Και περισσότερο από αρνητική διδαχή, αυτή η διαπίστωση είναι μάλλον ανθρωπολογικού τύπου. Η φύσις του ανθρώπου είναι αυτή, ώστε καμία ιστορική συγκυρία (και κανένα καλό ή κακό κοινωνικό σύστημα) να μη μπορεί να ανατρέψει θεμελιώδεις νόρμες συμπεριφοράς.  

      Είναι, εξ άλλου, κι αυτό που κάποιος έλληνας φιλόσοφος ονόμασε ‘ετερογονία των σκοπών’: Για άλλα πάντα ξεκινάς (ή λες πως ξεκινάς) και άλλα σου βγαίνουν στον δρόμο.  

      Είναι βέβαιον ότι αυτά που θα παρακολουθήσουμε τους προσεχείς μήνες στο Ιράκ θα έβγαζαν πολύ γέλιο, αν δεν ήταν εκείνα τα ασταμάτητα ποτάμια αθώου αίματος στον σιωπηρό (και απεμπλουτισμένο) πόλεμο που μόλις τώρα αρχίζει.

12/4/2003

Context 359

Ο δικός μας πόλεμος… είναι εξ ίσου σφοδρός, ανελέητος, ακήρυχτος και εντελώς παράνομος. Δεν προβλέπεται από κανένα διεθνές δίκαιο, από καμία σύμβαση της Γενεύης, αν και τα θύματα είναι πάντα άμαχοι ανηπεράσπιστοι, και μάλιστα εντελώς ανυποψίαστοι όταν ξεκινούν για ένα ήσυχο, ηλιόλουστο σαββατοκύριακο. Μια νταλίκα, σαν ανίκητο άρμα μάχης, κλείνει τον δρόμο, η υπερβολική ταχύτητα, η προσπέραση, το άγχος, η μαγκιά και όλα κλείνονται σε λίγα δευτερόλεπτα. Και μετά ο επιτάφιος θρήνος.

      Αυτός ο δρόμος δεν πάει πουθενά. Η χαρά γίνεται πόνος, όσο να πεις ένα τραγούδι, όσο ν’ ακούσεις ένα τραγούδι από το στερεοφωνικό του σχολικού λεωφορείου.

      Ο δικός μας πόλεμος δεν έχει συλλαλητήρια, δεν έχει πανό, αλλά ατέλειωτες πομπές μαυροφορεμένων και χαροκαμένων. 2000 τέτοιες πομπές πραγματοποιούνται ετησίως σ’ όλη την χώρα. Χώρια οι δεκαπλάσιοι τραυματίες και καθηλωμένοι, που συνωθούνται, μαζί με συγγενείς και φίλους καρδιακούς, στα δημόσια νοσοκομεία.

      Δεν έχει νόημα και ρίμα ένας τέτοιος θάνατος. Δεν τον τραγουδάει κανένας ποιητής. Λίγα λουλούδια μένουν μόνο.

      Είναι και η βιασύνη. Να φθάσουμε πού; Και να αφήσουμε χρόνο για τι;

      Το τραγικό για τον Έλληνα είναι ότι αφυπνίζεται, συγκινείται και πάλλεται μόνο στα δύσκολα. Καμιά φορά, όταν όλα είναι αργά.

15/4/2003

Context 360

Ότι τα κινητά των νεκρών… παιδιών ηχούσαν ασταμάτητα, σαν δαιμονισμένα, και μετά τον θάνατο είναι η εικόνα (ο ήχος) που έμεινε ακίνητη στον νού: Η τεχνολογία της επικοινωνίας για μια επικοινωνία απαγορευμένη από νόμους θεϊκούς. Τα όρια. Να το σηκώσεις το κινητό τηλέφωνο; Τι να πεις; Και πώς να το πεις, να το αρθρώσεις, να το ψελλίσεις; Όλα δυνατά και όλα αδύνατα.

      Στην αυγή του 21^ου αιώνα τα μπορούμε όλα. Εκτός από ένα-δυό πραγματάκια, που δεν μπορούσαν ούτε οι αρχαιότεροι πρόγονοί μας. Να προκαλούμε τον θάνατο με τα ίδια μας τα χέρια, χωρίς να ξέρουμε τι ακριβώς θα κάνουμε όταν τον συναντήσουμε.

      Οι ενήλικες δεν επιτρέπεται να ρωτούμε. Τα παιδιά, που αντίκρισαν τον θάνατο, μπορούν. Νόμισαν ότι τα είχαμε κανονίσει όλα με ασφάλεια και προγραμματισμό. Νόμισαν ότι ξέρουμε. Και ξαφνικά αποδείχτηκε ότι ούτε ένα δέμα ξύλα κόντρα-πλακέ δεν μπορούμε να δέσουμε με σιγουριά. Γιατί μας εμπιστεύθηκαν τότε;

      Γιατί, πάλι, τόσες νταλίκες στους δρόμους; Τι διάολο κουβαλάνε, αναρωτιούνται τα πιτσιρίκια, που δεν μπορούμε να το παράγουμε εδώ, μόνοι μας; Οι ίδιοι οι οδηγοί θα μπορούσαν, αντί να κάθονται ώρες στο τιμόνι, ώρες να οργώνουνε τη γη, να σφυροκοπούνε το αμόνι. Κι όσο για την μανία της μετακίνησης των χιλιάδων σαββατιάτικων εκδρομέων, αυτή δεν φαίνεται ταξίδι πια, αλλά μετρήσιμο δημογραφικό μέγεθος μιας άτακτης φυγής από μια ζωή αβίωτη.

16/4/2003